पृथ्वीको सूरक्षा: चिन्ता र चासो

फागुपुर्णिमाको दिन पृथ्वीको सबैभन्दा नजिक आएको पूर्णचन्द्र चम्किलो र ठूलो देखिने आशामा आकाश नियालिरहेकाले 'सुपरमुन' ठूलो त देखे तर चम्किलो देखेनन्। काठमाडौंको आकाशमा व्याप्त धुलोले गर्दा चन्द्रमाको वास्तविक रङ पनि देख्न पाइएन।' गर्मी र सुख्खा समय आउँदै गर्दा काठ्मान्डुले यो समस्याबाट मुक्ति पाउन सक्दैन। फेरि यो अहिलेको असर् लोकल नभएकोले अन्य ठाउँमा हुने नकारत्मक घट्नाले असर् देखाउछ। 

मौसम् परिवर्तन र बिश्वब्यपी तापक्रम ब्रिधी को कुराहरु धेरै भइ'रा छन्। यसो कम्पुटर भित्र खोज्दै जादा एउटा पुरानो लेख भेटे। कम्तिमा पाच बर्ष पुरानो हुनु पर्छ र मेरो बिचारमा हाक साप्ताहिक मा प्रकाशित पनि भैसकेको हुनु पर्छ। मानबिय क्रियकलाप बाट प्रिथिबीमा पर्न गएको असर् सम्बन्धीकुराहरुलाई समेटेर लेखेको यो लेख यसपाली ब्लग मार्फत बाड्न चहन्छु। नयाँ लेख्न अलि समय मिलिराखेको छैन। 

........................................................................

मानविय कृयाकलापबाट असुरक्षित बन्दै गइराखेको पृथ्वीलाई जोगाउने एक कदमको रूपमा लिइएको क्योटो अभिसन्धि गत फागुन ५ गते देखि लागु भएको छ। विगत १३ बर्षको लामो प्रयास पछि यसलाइ रसियाले अनुमोदन गरेपछि लागु भएको हो। सन् १९९७ मा जापानको क्योटो सहरमा भएको जलवायु परिवर्तन सम्बन्धि तेश्रो विश्व सम्मेलनले प्रमुख औधोगिक राण्ट्रहरूले सन् २०१२ सम्म हरितगृह ग्याँस उत्सर्जन दर सन् १९९० को भन्दा ५.२ प्रतिशत कम गर्ने गरि क्योटो अभिसन्धि तयार गरेको थियो। उक्त अभिसन्धिमा औधोगिक राष्ट्रहरुले  उत्सर्जन गर्ने कूल अंशको ५५%  समेट्ने गरि देशहरूले अनुमोदन गरेमा मात्र क्रियान्वयनमा आउने सर्त थियो। विश्वको कूल हरितगृह ग्याँस उत्पादनको १७% ओगट्ने रसियाले अनुमोदन गरे पछि ६१% हरितगृह ग्याँस उत्पादन गर्ने देशहरू समेटियका छन्। यसबाट औधोगिक प्रदुषणको रूपमा निस्कने हरितगृह ग्याँसको कम हुने र केहि हदसम्म भएपनि वातावरणिय सन्तुलन कायम हुने अपेक्षा गर्न सकिन्छ।

औधोगिक राष्ट्रहरूले ठूलो मात्रामा प्रयोग गर्ने जैविक इन्धन: पेट्रोलियम पदार्थ, कोइला आदिको जलनबाट निस्कने प्रदुषक ग्याँसहरूले हरित गृह प्रभाव देखाउँछन्। यि मध्ये पनि कार्वनडाईअक्साइड प्रमुख हरित गृह ग्याँस हो। हाम्रो वायुमण्डलमा कार्वनडाईअक्साइडको मात्रा लगातार वढ्दै गएको छ र यसले हरितगृह प्रभाव पनि बढेर गएको छ। यसको कारण पृथ्वीको तापक्रम वृद्वि भईरहेको छ। जलवायु परिवर्तन सम्बन्धी राष्ट्रसंघीय अन्तरसरकारी समूहको प्रतिबेदन अनुसार सन् १९०० को दशकमा विश्वको औसत तापक्रम शून्य दशमलव छ डिग्री सेल्सीयसले वृद्वि भएको छ। सन् २१०० सम्म विश्वको तापक्रम पाँच दशमलव आठ  डिग्री सेल्सीयस बढ्ने अनुमान वैज्ञानिकहरुले गरेका छन्। जल तथा मौसम विज्ञान विभागको अध्ययन प्रतिवेदनका अनुसार नेपालको तापक्रम औसतमा ०.०६ डिग्री सेल्सीयस प्रति वर्ष बढीरहेको छ। भने सन् १९६० पछि हिमाली क्षेत्रको तापक्रम एक डिग्री सेल्सीयसले बढेको छ। अझ् यो तापक्रम वृद्धि दर उच्च हिमश्रृंखलाहरुमा बढी पाइएको छ। स्मरणिय यो छ कि सन् १९५८ तिर वायुमण्डलमा दश लाख भागको केवल ३१५ भाग मात्र कार्वनडाईअक्साइडले ओगटेको थियो। तर सन् १९८८ मा सो मात्रा बढेर ३४५ पुगेको थियो भने सन् २०५० सम्ममा यो मात्रा ६५० सम्म पुग्ने बैज्ञानिकहरुको पूर्व अनुमान छ।

हरितगृह प्रभाव र त्यसबाट हुने तापक्रम वृद्धि विश्वब्यापी रुपमा हुने भएकाले नेपालले न्यून मात्रामा हरितगृह ग्याँस उत्सर्जन गरे पनि त्यसले पार्ने नकारात्मक प्रभाव भने खेप्नु परेको छ। विश्वब्यापी तापक्रम वृद्धिका कारण हाम्रा हिमालका हिंउ पग्लन थालेका छन्।नयाँ नयाँ हिमतालहरु जन्मिरहेका छन्। र तिनमा पानीको आयतन तीब्र गतिमा वढिरहेको छ। सन् २००१ मा राष्ट्रसंघिय वातावरण कार्यक्रम तथा इसिमोडले तयार गरेको प्रतिवेदन अनुसार पृथ्वी तातिएको कारण नेपालका हिमाली क्षेत्रका चालीस हिउँतालहरुलाइ खतरा पुगेको छ भने बीस वटा ताल फुट्ने अवस्थामा पुगेका छन्। तिब्र गतिमा भएको हिंउ पग्लाईले त्यसक्षेत्रको जैविक विविधता र संस्कृतिमा समेत खतरा उत्पन्न गराएको छ। यसको प्रभावबाट कोष्टारिकामा पाइने दुर्लभ “वुफो पेरिग्लेन्स” विश्वबाट लोप हुनेछ। विश्व वन्यजन्तु कोषले पृथ्वीको मौसममा अस्वभाविक परिवर्तन देखापरेकोले आगामी दुइ दशकमा ध्रुवीय भालु लोप हुने चेतावनी दिएको छ। हरित गृह ग्याँसले एकातिर यसरी हिंउ पग्लने क्रम तिब्र हँदैछ भने अर्कोतिर समुद्रमा पानीको आयतनमा वृद्धि हँदै गएको छ। यसबाट समूद्रि तटका मानव वस्तीहरु डुब्ने खतरा बढेको छ। हालै वेलायतमा भएको मौसमबिदहरुको सम्मेलनमा सार्बजनिक गरिएको तथ्य अनुसार यो शताब्दीको अन्त्यसम्म तापक्रम वृद्धिको कारण विश्वमा तीन करोड मानिसहरुले पानीको कारण दुःख पाउनेछन।

वातावरणीय प्रदुषणको कारणले असुरक्षित बन्दै गइरहेको पृथ्वीलाइ बचाउन प्रदुषणलाइ स्रोतबाटै कटौति गर्न जरुरी छ। यसको सबैभन्दा राम्रो विकल्प भनेको स्वच्छ उर्जालाइ बढावा दिनु नै हो। अर्को पाइला भनेको अहिले हरितगृह ग्याँस उत्पादन गरिरहेका उधोगहरुमा स्वच्छ सँयन्त्र जडान गर्ने हो। जसबाट प्रलुषक ग्याँसको उत्पादन कम गर्न सकिन्छ। यि प्रदुषक ग्याँसलाइ सोसेर वातावरणमा तीनको मात्रालाइ कम गराउने हरिया विरुवाको सँख्या वृद्धि गर्नु हो। यसको लागी प्रमुख औधोगिक राष्ट्रहरु जिम्मेवार हुन पर्दछ। विश्वमा सवैभन्दा वढि(३७%) हरितगृह ग्याँस उत्पादन गर्ने राष्ट्र अमेरिका हो। तर उसले आफना उद्योगको सुरक्षाको नाममा हरितगृह ग्याँस उत्पादन गर्ने क्योटो अभिसन्धिमा हस्ताक्षर गर्न मानेको छैन्। हरितगृह ग्याँसको उत्सर्जन घटाउँदा औद्योगिक संरचना परिवर्तन गर्नु पर्ने र त्यसबाट देशको अर्थतन्त्रमा नकारात्मक प्रभाव पनैृ अमेरिकीहरुको भनाई छ। उनीहरुले पर्याप्त बैज्ञानिक अनुसन्धान भएपछिमात्र यस बारे धारणा बनाउन सकिने बताएका छन्। र बिकासोन्मुख देशहरुले पनि अह्लिे देखिनै जिम्मेवारी लिनु पर्ने जिकिर गर्छन्। यसबाट पृथ्वीको बिग्रदो भविश्य प्रति अमेरिकाले लापरवाही गरिरहेको बुझिन्छ। क्योटो अभिसन्धिमा हस्ताक्षर नगर्ने अष्ट्रेलिया पनि हो। अमेरिका पछि चीनले बढि हरितगृह ग्याँस उत्पादन गर्छ। तर उसले क्योटो अभिसन्धी अनुमोदन गरि कार्यान्वयन गर्ने दृढता ब्यक्त गरेको छ। यता दक्षिण एसियामा नेपाल बाहेकका सबै देशहरुले उक्त अभिसन्धी अनुमोदन गरिसकेका छन। नेपालले अनुमोदन नगरेपनि उक्त अभिसन्धी कार्यान्वयन गर्न कुनै बाधा पर्दैन। तर उक्त अभिसन्धीबाट लिन सकिने फाइदाका लागी भने अनुमोदन गर्नु पर्दछ। उक्त अभिसन्धीले स्वच्छ विकास संयन्त्रको ब्यवस्था गरेको छ। नेपालजस्ता न्यून हरितगृह ग्याँस उत्सर्जन गर्ने देशहरुले उक्त संयन्त्रबाट फाइदा लिन सक्छन।  प्रदुषित ग्याँस पृथ्वीको जुन कुनाबाट निस्केपनि तिनले पार्ने नकारात्मक प्रभाव विश्वब्यापी छ र पृथ्वीको अर्को कुनासम्म पुग्छ। त्यसो हुनाले यसका निम्ति कुनै एकपक्षमात्र जिम्मेवार भएर पुग्दैन। सबै जिम्मेवार हुन जरुरी छ। त्यसमा पनि बढी हरितगृह ग्याँस उत्सर्जन गर्ने देशहरु बढी चिन्तित हुन अत्यन्त आवश्यक भईसकेको छ।

बसन्त गिरी

रसायनशास्त्र केन्द्रिय विभाग, त्रि.वि.,कीर्तिपूर

काठमान्डुको फोहर कहिले बन्ला मोहर

बार्ह दिनदेखी काठमान्डुको सडकमै बसेको फोहर अब उठ्ने भएछ। यसपाली लाई त समस्या समाधान भयो भनौ। तर फेरी केहि महिना पछि दोहोरि हाल्छ क्यारे। असारमा म नेपाल हुदा त्यति सार्हो त थियन। तर पनि बागबजारमा फोहर बसिराखेको थियो। कहिले फोहर ट्रक आ उला र उठाउला भनेर। मानौ की बाटोमा फोहरको थुप्रो देखियन भने काठमान्डुनै नै होइन कि जस्तो के। यो तलको फोटो मैले त्यतिबेला खिचेको हो।

काठमान्डुमा फोहर थुप्रिनु के को नौलो भयो र। चोक-चोक र गल्ली गल्लीमा। यसपाली पनि दुई हप्तासम्म फोहर सडकबाट उठेन। मान्छेहरु नाक छोपेर हिड्न बानी परिसके। घर-घर बाट निस्कने फोहरको सहि ब्यवस्थान नहुनले यो समस्या पटक पटक दोहोरिरहेको छ। फोहर निकाल्ने एक ठाउबाट अनि लगेर फाल्ने अर्को ठाउमा। फोहर उत्पादन गर्छ काठमान्डुले अनि गनाउने गन्ध सुग्नु पर्ने अन्य गाउले ले। यो नै गलत छ। जहा फोहोर उत्पादन हुन्छ त्यहीनै ब्यवस्थापन गर्नु पर्छ। घर घरमा निस्कने फोहर बाटोमा फाल्ने अनि बाटोबाट उठाएर ल्यन्डफिल्ड साईटमा लगेर पुर्ने। त्यो पनि टाढा टाढा लग्नु पर्ने। कहीले बागमतीको किनारमा, कहिले बिश्णुमतीको किनारमा पुर्ने अनि कहिले छत्रेदेउराली त कहिले सिस्डोल अनि कहिले बन्चरे डांडा र कहिले ओखरपौवा। अनि त्यहाका बासिन्दाले बिभिन्न माग राखेर आन्दोलन् गर्छन। फोहर लान दिदैनन अनि सहर पुरै दुर्गन्धमा डुब्छ। यो फोहर तह लगाउन बिभिन्न बैज्ञानिक अध्ययनहरुले सल्लाह दिएकै छन। तर किन सरकारी सम्यन्त्र किन परम्परागत ढररा बाट बहिर आउन सक्दैन कुन्नी।

अध्ययनहरुले बताए अनुसार ७०% फोहर प्रङारिक प्रकारको छ। जसबाट प्राङारिक मल बनाउन सकिन्छ। यसो गर्दा त ७०% फोहर स्वत कम भैहाल्यो। अनि बाकी रहेको पनि पुन-प्रयोग गर्न सकिने लाई त्यसो गर्यो भने ल्यन्डफिल साईटमा पुर्ने पर्ने फोहर त निकै कम हुन्छ। अहिले काठमान्डुले दैनिक ३०० टन भन्दा बढी फोहोर निकाल्छ। अन्य देशका शहरहरुमा हेर्यो भने फोहरबाट बिजुली निकाल्ने गरेको पाइन्छ। फोहरलाई जलाइन्छ र त्यसबाट निस्कने तापलाई उर्जा निकाल्न प्रयोग गरिन्छ वा फोहरलाई जलाएर मिथेन जस्ता ग्यास निकाली ती ग्यासलाई उर्जाको रुपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ।

कहिले होला काठमान्डुका सडक सफा भएको हेर्न पाउने?

Asian brown cloud danger

The regional haze, known as atmospheric brown clouds, contributes to glacial melting, reduces sunlight, and helps create extreme weather conditions that impact agricultural production, according to the report commissioned by the U.N. Environment Program.

Caused by the burning of fossil fuels, wood and plants, the brown clouds also play a significant role in exacerbating the effects of greenhouse gases in warming up the earth's atmosphere.

more on ABC here.

Beijing Olympics, Air pollution and Human Rights in China

This morning I was following up news in BBC and found one interesting and important article about the protest of around 2000 Tibetans (who knows all of them are Tibetans?) against Chinese policy on Tibet on the eve of the opening of summer Olympic. The activists wanted to attract maximum attention on their demand.

Summer Olympics 2008 is going to be started in less than 24 hours in Beijing, the capitol city of China. In addition to the players and game officials, leaders from the world including George W Bush, president of USA and Musharraf, president of Pakistan with other thousands people have gone to Beijing to see the Olympics games. At least, before the opening ceremony, news about Olympics is in shadow of Human right issue and Air pollution issue in China in international media. George W Bush when was on the way to China has expressed deep concerns over China's human rights record. "The US believes the people of China deserve the fundamental liberty that is the natural right of all human beings, he said in the Thai capital, Bangkok" , according to BBC news.

Along with human right issue, there is a big concern about the air pollution in Beijing. Because of rapid growth of Chinese economy and use of large amount of coal and other fuels for power, pollution in China is a great concern to the people and government of China, other countries and scientists around the world.

Science magazine, a reputed scientific magazine, published a special issue on first August about Beijing's air pollution. This shows the importance of the air pollution in scientific community. Not only in scientific circle but also in common people, its a matter of curiosity how China is tackling to mitigate the pollution. My adviser Prof. Staci Simonich is recently quoted in various print media, radio and television channels. She is in Beijing to collect air samples before and during Beijing Olympics. The result of this research will show how effective was the measures used to reduce air pollution. A comparison will be done on the concentrations of various Polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) before the Olympic and during the Olympics. These pollutants are produced from burning coal, wood, vehicular emission. Other main pollutants in Beijing are sulfur dioxide (SO₂), nitrogen dioxide (NO₂), carbon monoxide, and particulate matter less than 10 micrometers in diameter (PM₁₀). Chinese government has done tremendous effort to improve air quality since 2001. They relocated coal fueled factories, coal furnaces in tens of thousands of houses were converted into gas furnaces. This effort has become a big scientific experiment in terms of air quality improvement in the cities like Beijing.

some links about Beijing air pollution during Olympics

USA Today Gazette Times OSU news OPB News

Barometer

Listen on wbur.org here and now

Wall Street Journal Associate Press (AP) NorthWest Public Radio

Los Angels Times MSNBC

Polycyclic Aromatic Hydrocarbons-2

Health Effects

PAHs are found in air, water, snow, soil, vegetation, can travel thousands of miles and can persist in the environment for years. In previous blog I introduced PAHs and in this blog I am writing something about health effects of PAHs to humans.

Brick Kiln in Kathmandu valley, Nepal: A probable Source of PAHs

Exposure: Mainly you are exposed to PAHs through contaminated air. Urban air has much more higher concentration of PAHs than rural air. You may be exposed to PAHs in soil near hazardous waste sites or near areas where coal, wood, gasoline or other products have been burned. Low levels of PAHs have been found in some drinking water supplies in the United States.In the home, PAHs are present in tobacco smoke, smoke from wood burning stoves and fireplaces, creosote-treated wood products, and some foods. Barbecuing, smoking, or charring food over a fire greatly increases the amount of PAHs in the food. Other foods that may contain low levels of PAHs include roasted coffee, roasted peanuts, refined vegetable oil, grains, vegetables, and fruits. A variety of cosmetics and shampoos are made with coal tar and therefore contain PAHs. The PAH compound naphthalene is present in some mothballs.

Effects: The health effects that can be caused by exposure to PAHs depend on how much has entered the body, how long you have been exposed to PAHs, and how the body responds to PAHs.

Short-term health effects: It is not clear that PAHs cause short-term health effects. Other compounds commonly found with PAHs may be the cause of short-term symptoms such as eye irritation, nausea, vomiting, diarrhea, and confusion.

Long-term health effects:Cataracts, kidney and liver damage, and jaundice. Repeated skin contact to the PAH naphthalene can result in redness and inflammation of the skin. Breathing or swallowing large amounts of naphthalene can cause the breakdown of red blood cells.Long-term exposure to low levels of some PAHs have caused cancer in laboratory animals. Benzo(a)pyrene is the most common PAH to cause cancer in animals.

more info

http://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp69-c1.pdf

http://en.wikipedia.org/wiki/Polycyclic_aromatic_hydrocarbon

Polycyclic Aromatic Hydrocarbons-1

Polycyclic Aromatic Hydrocarbons(PAHs) are organic chemicals having fused aromatic rings. A simple example of aromatic compound is Benzene. PAH can have 3, 4, 5, 6 or 7 benzene rings. There are more than 100 compounds listed under PAHs. Some examples of PAHs are:

3-rings: Anthracene, Phenanthrene
4-rings: Chrysene
5-rings:Benzo[a]pyrene
7-rings:Coronene

The primary source of PAHs is incomplete combustion of carbon containing fuels such as wood, coal, diesel, tobacco etc. Some of the PAHs are markers for the source of pollution. For example Retene is primarily found in the smoke from the forest fire.

Anthracene



These PAHs are pollutants and they are carcinogenic to humans.

There are different methods to analyze these pollutants in laboratory. Our laboratory use gas chromatography-mass spectrometry for this purpose. They are found in soil, water, snow, vegetation, air. That means they are everywhere. These pollutants move from where they were produced. Researches have shown that the presence of PAHs in the atmosphere of remote places of the earth-Arctic region. This shows PAHs undergo long range transport. So no matter who is responsible for the production of such deadly pollutants, their bad effect is divided everyone in the earth.

I will write more specific information about these pollutants in upcoming blogs. Please visit science to society.

Air Pollution in Kathmandu

Air in Kathmandu is polluted. It doesn't require any test from any scientists. A person who goes to the city in the morning and comes back home in the evening can feel the effect of air pollution.

Photo: www.ekantipur.com

This photo taken recently from airplane shows the effect of air pollution in Kathmandu's air. The reduction of visibility is due to polluted air. The first one on the left side is taken from above the polluted air. You can see clear snowy mountain peaks and down there is layer of polluted air. The second picture on the right side was taken from below the polluted air and you barely see the beautiful mountains because the polluted layer of air blocks and visibility is very poor.