के रैछ त Gravitational Wave सम्बन्धी आबिस्कार, बुझियो केहि?

यो ग्राफ अस्ति बिहिबार घोषणा गरिएको गुरुत्व तरङ्ग सम्बन्धी हो। 

यो आकाशातिरको विज्ञानमा कहिले पनि चासो लागेन । माथितिर हेर्दा राति देखिने चन्द्रमा मात्रै हो मैले चिनेको । आकाशगंगा, ग्रह, उपग्रह के के हो के के जस्तो लाग्छ मलाइ । फिजिक्स पढेको स्कुल र आइ एस्सीमा मात्रै हो । त्यसमा खगोल बिज्ञान कति पढियो होला र, केहि याद छैन । गत हप्ता अमेरिकाका दुइ ठाउमा स्थापना गरिएका LIGO stations का बैज्ञानिकहरुले Gravitational Wave (गुरुत्व तरङ्ग भन्छु है) नापेछन र त्यसले हल्का तहल्का मच्चायो । यो खबरले केहि चाखलाग्दा तथ्यहरु उजागर गरेको छ । त्यसैले मलाइ यससम्बन्धी लेख पढ्ने र भिडियो हेर्ने तान्यो। कति कुरा बुझ्न गाह्रो ।  यो वेब र यसको खोजि बुझ्न सजिलो होला भनेर मैले बुझेका कुरा सजिलरी बुझिने गरेर यो पोस्ट लेखेको छु । 

कम्प्युटर सिमुलेसनबाट बनाइएको ब्लाक होल ठोक्किदाको द्रिस्य 

१. करिब १.३ बिलिएन (अर्ब) बर्ष अघि दुइवटा ब्लाक होल ठोक्केर एक भए । यो यति धेरै समय अघिको कुरा हो जतिबेला प्रिथ्बीमा भर्खर बहुकोषीय जिबजन्तु बिकास हुदै थिए । ति ब्लाक होलले एक अर्कोलाई फन्को लगाई रहेका थिए । ब्लाक होलको बारेमा पढ्ने भए यहा क्लिक गर्नुस । यस्ता होलहरु असंख्यको संख्यामा छन ब्रम्हाण्डमा । ठोक्केका दुइमध्य पहिलो सुर्य भन्दा ३६ गुणा र दोस्रो २९ गुणा ठुलो थियो । सुर्य कति ठुलो होला त? सुर्यको ओजन २.० १०^३० KG छ ।

फन्को मार्ने बेलामा प्रकाशको आधा गतिमा कुदिरहेका थिए ति डल्लाहरु (प्रकाशको गति = तिस करोड मिटर एक सेकेण्डमा । यीनिहरु एक सेकेण्ड भन्दा थोरै समयमा ठोक्केर एक भए । यसो हुदा तिनवटा सुर्य बराबरको मास इनर्जीको रुपमा हरायो । त्यो शक्ति Gravitational Wave को रुपमा ब्रम्हाण्डमा फैलियो । त्यो शक्ति यति धेरै हो कि, यति उज्यालोको रुपमा निस्केको भए अरबौ खरबौ तारा चम्के जस्तो उज्यालो हुन्थ्यो होला रे । 

२. यस्ता डल्ला ठोक्के त ठोक्के, के मतलब भन्ने कुरो पनि आउछ । तर प्रख्यात महान बैज्ञानिक आइन्सटाइनले सय बर्ष अगाडी ठ्याक्कै यस्तै हुन्छ भनेर भनेका रहेछन त्यतिबेला न हब्बल टेलिस्कोप थियो, न टिभि कम्प्युटर । करिब बिगत चालिस पचास बर्ष देखि बैज्ञानिकहरुले आइन्स्टाइनले भनेको कुरा साच्चै होलाकी नहोला भनेर खोजि गरि राखे। कम्प्युटरको आबिस्कार भए पछि, सिमुलेसनले त त्यसरी ठोक्केका ब्लाक होलले गुरुत्व तरङ्ग निकाल्छन भन्ने देखाइसकेको थियो। अप्रत्यक्ष्य रुपले प्रमाणित भै सकेको थियो। तर प्रक्यक्ष्य हेर्न वा देख्न सम्भब भएको थिएन।

३. त्यो गुरुत्व तरङ्ग जब गत सेपेम्बरमा पृथ्बी हुदै जादै थियो तब बैज्ञानिकहरुले देखे र नापे । कहाँ हो कहाँ कहिले हो कहिले भएको घटना अहिले थाहा भयो।

नाप्न त नापे तर कति ठुलो वा सानो थियो त्यो र कसरि नापे भन्ने थाहा पाएर नै मा अचम्म भएको हु।

४. कसरि नापे भन्ने कुरो अझै अचम्म को पत्याउनै नसकिने खालको छ।

उक्त वेबले प्रिथ्बिमा राखेका ऐना जम्मा एक प्रोटोनको हजार भागको एक भाग हल्लाएछ । प्रोटोन प्रत्यक परमाणुको केन्द्रमा हुन्छ । एक प्रोटोन भनेको १० ^ -१५ मिटर हो । हो त्यहि सानो कुरा नापेका हुन ।

यसलाई बुझ्नको लागि: मान्छेको रौ लगभग १०० um (१०० १०^ -६ मि ) मोटो हुन्छ । हाम्ले आखाले देख्ने । यो रौको सय भागको एक भागलाई दशलाख भाग मसिनो पारौ । त्यसलाई फेरी हजार गुणा सानो पारौ । त्यो प्रोटोन बराबर हुन्छ । यो प्रोटोन भन्दा एक हजार गुणा सानो दुरी परिवर्तन भएको कसरि नाप्या होला? 

त्यो झन अचम्म भो । अहिले सम्म नभएको कुरो भयो ।  

५. यति सानो कुरा नाप्न अमेरिकाको दुइ ठाउमा लेजर वाला प्रयोगशाला बनाइएको छ र ति दुबैले ठ्याक्कै उही नाप नापेका छन । यीनले कसरि काम गर्छन भन्ने बुझ्न यो लिंकमा जानुस।

६. यो नाप्नको लागी करिब हजार बैज्ञानिक र बिद्यार्थी सहभागी थिए र अर्बौ डलर खर्च भएको छ ।

७. पृथ्बी सम्म आइपुगेको यो गुरुत्व तरङ्ग हाम्रो कानले सुन्न सकिने रहेछ।  त्यसैले अब ब्लाक होल ठोक्के भने हामीले प्रिथ्बीमा हेर्ने मात्रै होइन सुन्न पनि सकिने भयो । तलको भिडियोमा सुन्न सकिन्छा। एकछिन एकछिनमा स्वाट्व स्वाट्व गर्छ नि हो त्यहि हो। 

८. अहिलेसम्म ब्रम्हाण्डका पिण्डहरु अध्यन गर्न electromagnetic wave-जस्तो हामीले देख्ने प्रकाश, प्रयोग गरिएको थियो तर अब अर्को तरिकाले हेर्न बुझ्न सकिने भयो-त्यो भनेको गुरुत्व तरङ्ग हो । अब यसले के के नयाँ नयाँ कुरा निकाल्छ त्यसको लागि त पर्खने पर्छ। 

केहि बुझियो त?

बिज्ञान प्रबिधीको बिकासको लागी गर्ने पर्ने चार काम: निसुल्क सुझाबहरु

नयाँ संबिधानपछि नयाँ सरकार बनिसकेको छ । अब आर्थिक उन्नति हुनुपर्छ भन्नेमा सबैको एक मत छ । त्यो संगसंगै आत्मनिर्भर हुनुपर्छ भन्ने गतिलो पाठ भारतले नाकाबन्दी लगाएपछि हामीले सिकेका छौ । यी दुवै उदेश्य पुरा गर्नको लागी अब बिज्ञान, प्रबिधी र इन्नोभेसन क्षेत्रमा फडको नमारी सम्भब छैन । किनभने बिज्ञान-प्रबिधी र बिकास नजिकैबाट जोडिएका छन । इतिहासले पुस्टी गरेको सत्य के हो भने यसकै कारणले मानव समाज अझ स्वस्थ, धनी, प्रोडक्टिभ भएको छ । गरिबी निवारण र आर्थिक बिकाश, खाध्य सुरक्ष्या, स्वास्थ र उपचारमा सुधार, उर्जा सुरक्षा, सुद्ध पिउने पानीको व्यवस्था, जैबिक विभिधता र वातावरण जोगाउनको लागी प्रभाबकारी संरचनाको बिकास, प्रबिधीको प्रयोग, र सहि नीतिको आवस्यकता छ । बैज्ञानिक खोज, प्राबिधिक ज्ञान र इन्नोभेसनबाट उपयोगी उत्पादन, सेवा र रोजगार ब्रिधी गर्नको लागी बिस्वबिध्यालय र उद्योगको बिचमा साझेदारी कार्यक्रम हुनुपर्छ । इन्नोभेसन हब बनाउनु पर्छ । बिज्ञान प्रबिधीको क्षेत्रबाट फाइदा लिनको लागी मानव संसाधनको तालिम र बिकास, सार्बजनिक नीति बलियो, नलेज संस्थाको बिकास, तत्सम्बन्धी संरचनाको बिकास उत्तिकै आवस्यकता छ । 

खासमा यो क्षेत्रको मन्त्रालय सम्हाल्न कसैले पनि जागर देखाउदैन । परिबन्दले अहिले बिशवेन्द्र पासवानलाइ आइलागेको छ बिज्ञान प्रबिधी र वातावरण मन्त्रालय । उनको पहिलेको कामको बारेमा खासै थाहा छैन । तर उनमा केहि गर्ने क्षमता र इक्षा छ भने कुनै अरु 'गतिलो' मन्त्रालयभन्दा यसमा काम देखाउने मौका छ । मन्त्रीलाइ सल्लाह दिने वालाहरुको त केहि कमि छैन होला । तर लामो समय अमेरिका बसेर र अन्य केहि मुलुकको अध्यन पछि मैले देखेको सुझाब दिन मन लाग्यो । यो क्षेत्रमा गर्नुपर्ने र सक्ने धेरै काम छन । तर सुरु गर्नलाइ चारवटा मात्र भन्दै छु । यी काम गर्नको लागी अन्य मन्त्रालय र प्रधानमन्त्रीको पनि भूमिका महत्वपुर्ण हुन सक्छ । ल यी निसुल्क सुझाबहरु मन्त्रीकोमा पुर्याइदिने कि?

१. बिज्ञान प्रबिधी क्षेत्रमा लगानी बढाउ: नेपालाले अहिलेसम्म GDP को करिब ०.३% मात्रै अनुसन्धान र बिकासमा खर्च गर्दै आएको छ । जबकि भारतले करिब ०. ९ %, चीनले २ %, जापानले ३. ७ %, दक्षिण कोरिया ले ४.४ % लगानी गर्दै आएका छन । यो क्षेत्रमा गरेको लगानीको प्रतिफल आउन त लामो समय लाग्छ । तर अहिले पनि लगानी बढाउन सुरु नगर्ने हो भने हामी कहिले पनि माथी उक्लिदैनौ । किनभने यो क्षेत्रको लगानीले आर्थिक बिकास र सामाजिक उन्नती गर्छ भन्ने त माथिको अरु देशको तथ्याकले प्रमाणित गरेको छ । अबको पाच बर्ष भित्र यो लगानी कम्तिमा १ % र दश भित्र २ % पुर्याउने गरि लगानी बृधि गर्नु उपयुक्त देखिन्छ । 

२. नया अनुसन्धान केन्द्रहरुको स्थापना: बैज्ञानिक आबिस्कार र इन्नोभेसन, आवस्यक जनशक्ति उत्पादन को लागी अनुसन्धान केन्द्रहरुको महत्वपुर्ण भूमिका रहनछ । हुनत नास्ट, नार्क र त्रिभुबन बिस्वबिध्याल अन्तर्गत रिकास्ट जस्ता अनुसन्धान केन्द्र छन । तर तिनिहारू आफै कता कता हराइरहेका छन । यी केन्द्रहरुको स्तर ब्रिधी गर्नु अनिबार्य छ ।  त्यो संगसंगै अब नयाँ अनुसन्धान केन्द्रहरुको स्थापना गर्नु पर्दछ । केहि यस्ता केन्द्रहरु खोल्ने निर्णय भैसकेको छ क्यारे तर अझै कार्वान्यन भएका छैनन । देश नया संरचनामा गइ सके पछि यी केन्द्रहरु पनि बिकेन्द्रित हुन जरुरि छ । 

कम्तिमा एक अनुसन्धान केन्द्र प्रत्यक राज्यमा । यी केन्द्रहरु स्वात्य हुनुपर्दछ । कुनै बिस्वबिध्यालय अन्तर्गत पनि हुन सक्छन तर स्वात्य । कुन कुन बैज्ञानिक क्षेत्रलाई केन्द्रित गरेका केन्द्र स्थापना गर्ने भन्नेमा छलफल गरेर देशको आवस्यकता अनुसार तय गर्न सकिन्छ । विज्ञको सुझाब लिएर । 

३. सय प्रतिभा कार्यक्रमको घोषणा: प्रतिभा पलायन नेपालको गम्भिर समस्या हो । अहिले नेपालीहरु विश्वभरिनै छरिएर एक से एक उच्च कोटिका काम गरिरहेका छन । यी मध्ये केहि पक्कै पनि नेपालमै बसेर काम गर्न चाहन्छन । यो मध्यकालाइ नेपालमा बसेर काम गर्न आकर्षित गर्नको लागी "सय प्रतिभा" कार्यक्रमको घोषणा गर्नुस मन्त्रि ज्यु । यो कुनै नयाँ कार्यक्रम भने होइन । चीनले एक हजार प्रतिभा कार्यक्रम घोषणा गरि बिस्वबाटै एक से एक हजारौ बैज्ञानिक प्रतिभालाई आकर्शित गरिरहेको छ । यस्तै किसिमको कार्यक्रम भारतले पनि संचालन गरेको छ । यसरि आउने world class बैज्ञानिक प्रतिभालाई निस्चित समयको लागी निचिता रकम (उदाहरणको लागी: पाच बर्षको लागी एक करोड अनुसन्धानको लागी दिने र मासिक तलब एक लाख दिने) । यी प्रतिभाहरुले चाहेको संस्थामा (बिस्वबिध्यालय वा अनुसन्धान केन्द्रहरु) नियुक्त गर्ने । उक्त संस्थाले काम गर्ने ठाउ दिने । बिस्वब्यापी रुपमा अन्तरास्ट्रिय प्रतिस्प्रधाबाट छान्ने । प्रत्यक बर्षमा २० जना यस्ता प्रतिभा रिक्रुट गर्ने । यसो गर्दा पाच वर्षमा सय जना हुन्छन । त्यसपछि यो कार्यक्रमको समिक्ष्या गरेर थप गर्न सकिन्छ । 

४. अनुसन्धानकोष आयोगको स्थापना (Science funding agency): अनुसन्धानको लागी रकमको आवास्यकता पर्दछ । उक्त प्रयोजनको लागी राज्यले नै लगानी गर्नु पर्दछ । अमेरिकामा National Science Foundation (NSF), National Institute of Health (NIH), Department of Energy (DOE) जस्ता संस्थाबाट अनुसन्धानको लागी लगानी गर्ने गर्दछ । यस्तै किसिमको संरचना चीनले पनि बनाएको छ । अब यस्तै किसिमको संस्था नेपालले पनि बनाउनु ढिलो भैसकेको छ। यो संस्थाले बिस्वबिध्यालय, अनुसन्धान केन्द्रहरु र निजि क्षेत्रहरुका अनुसंधानाकर्मिहरुलाई उनीहरुको अनुसन्धान प्रस्तावको आधारमा फ़ण्डिनग दिनु पर्दछ । बर्षको कम्तिमा पचास करोड दिने गरि तुरुन्तै यस्तो आयोगको निर्माण गरौ । हुनत सानो मात्रामा बिस्वबिध्यालय अनुदान आयोगले अहिले अनुसन्धान रकम दिने गरेको छ तर त्यसको स्कोप बिस्वबिध्यालामै सिमित छ र अत्यन्तै सिमित रकम छ जसले उत्क्रिस्ट नतिजा दिने खालको अनुसन्धान सम्भब छैन । 

यसै प्रसंगमा एक कार्यक्रमको घोषणा गर्दा उपर्युक्त हुन्छ । हाम्रो देशका जल्दो बल्दो समस्या के हो? उर्जामा के समस्या छ? स्वास्थमा के छ? कृषिमा के छ? यस्तै समस्या समाधान गर्नको लागि Grand Challenge Program को घोषणा गरौ । जसले गर्दा हाम्रा समस्या पत्ता लगाउन, समाधानको लागी इन्नोभेसन गर्न र नया खोज अनुसन्धानको लागी प्रेरणा जगाउन मद्दत गर्छ । दशवटा यस्ता चुनौतीहरुको लागी आवहान गरौ र समाधानको लागी लगानी गरौ । 

Crowdfunding Science: Experience from a Developing Country

Photograph of UV-Vis spectrophotometer and computer installed in MMAMC, Nepal

Educational institutions in Nepal like other developing countries lack basic infrastructure (e.g., instruments, equipment) for teaching and research in science. Unfortunately, support from the government is not enough. Nepal spends only 0.4% of its GDP in science and technology. Majority of this money goes to administrative expenses of government institutions related to science and technology. Universities and their affiliated colleges do not receive funding for research at all. Despite the lack of basic facilities, few enthusiastic researchers are trying their best to carry out research and train their students in science.

In 2014, we raised $3772.10 + NRs 61797 from a fundraising campaign in my coordination. Majority of this amount was collected via a crowdfunding platform, the Fundrazr.com and was used to buy UV-Vis spectrophotometer (a scientific instrument) and its accessories for department of chemistry, Mahendra Morang Adarsha Multiple Campus (MMAMC), Biratnagar, Nepal.

Among other campuses around the country, MMAMC, Biratnagar desperately needed an UV-Vis spectrophotometer, one of the basic instruments in many disciplines of sciences. Unfortunately, neither MMAMC nor the Tribhuvan University could support the purchase of this instrument, making external funding crucial. Unlike others, Dr. Ajaya Bhattarai, assistant professor of chemistry from MMAMC came forward and discussed the possibilities of obtaining funds with me.

Crowdfunding

chemistry of yogurt formation

Yogurt is not new to me. We used to make yogurt from buffalo milk at home in Nepal on regular basis. My mom and dad don't make it anymore because of the lack of milk (no more buffalo). I guess, in Nepal, everyone (at least one in a family) knows how to make yogurt from milk.

We used to make yogurt in following way:

1. Boil milk and bring it to little bit lower temperature (40-50 deg C, my guess, never measured though).
2. Put the milk in a theki (wooden container). After ~2 days yogurt is ready. 

The process looks simple and easy. The good bacteria in milk convert milk to yogurt. During summer months the process is faster and the yogurt is bit sour. In contrast to this, during winter months the process is slower. That's why we used to keep the "theki" close to the chulo (oven) in kitchen.

Even though my parents are not making yogurt in Nepal, I have been making it here in the USA. We buy milk from Walmart/Safeway, boil it and bring it to some lower temperature (~50 deg C, have never checked though) and put in a container. This container contains little bit of yogurt as precursor material. The container is kept in oven area for ~24 hrs by then the yogurt is ready. Different flavoring materials, including sugar, can be added  depending on your taste.

Here is a video that explains the chemistry of yogurt formation.

Milk is liquid that contains many nutritional materials including proteins and carbohydrates. On the other hand yogurt is gel like semi-solid. It has different texture and taste than milk. 

When some "good" bacteria (you can Google the name of bacteria)  convert one of the carbohydrates in milk called "lactose" into "lactic acid", it brings the pH from neutral (milk) to acidic (yogurt). This change in pH brings another major change. At lower pH, casein (one of the major proteins in milk) becomes insoluble. This is why the yogurt is thick. The casein is soluble in milk in the form of micro micelles.
----------------------------------------------
This video was submitted to "ACS Everyday Chemistry Contest 2013" but didn't reach to the top. Winner will be announced on Monday next week (26th) on C&EN. This first attempt has encouraged me to make more videos explaining science of our everyday life. 

benefits of lab grown meat

small tissues of lab grown meat, photo: Francois Lenoir/Reuters

When I first read this news on Science news, I was like "wow".

Mutton without killing goat, beef without killing cow. New research has shown that there is a possibility of producing meat in lab.

Scientists have claimed that they have produced meat in lab and have made burger out of it. Producing meat in lab without killing animals would revolutionize our food production system and would have great impacts on other sectors too. It has been considered as the biggest agricultural revolution after domestication of animals started about 11000 years ago.

Stem cell researcher, Mark Post, has grown meat from bovine stem cells and made a patty for burger. He spent about four hundred thousand dollar for this research.

It is not clear till now about the taste of such burger and how public will take the artificially grown meat. I am sure that it will take some time to adopt. However, one thing is sure: it will take long time to see lab grown meat on market for public.

Some points:

• millions of tons of meat can be grown from stem cells of single animal.
• a couple of animals could feed the entire world.
• we won't have to make animals suffer for our food.
• need only ~50% energy to produce.
• 98% less land.
• 90% less greenhouse gas production.

Science is beautiful and fun: Microflower photos

In a recently published paper in Science magazine, scientists have described a simple  process for growing beautiful flower arrangements in micrometer scale. They have used a solution of barium chloride and sodium metasilicate in which a glass plate is placed. In this system, after few hours very complex micro-structure starts to grow in which two minerals barium carbonate and silicate are formed. The interaction between these two minerals effects pH of the solution and this change in pH has great role in the growth of micro-structures.  By manipulating different parameters like pH, temperature, CO2 in the air, different micro-structures can be produced. These strictures look very beautiful. Science is beautiful and fun to do and see. It requires great determination, curiosity, motivation, and hard work though. Below are some photographs of such microflowers produced by scientists from Harvard University.

All photos from http://www.sciencemag.org/content/340/6134/832.full

चस्माको खोल क्यामेरा हैन

एकपटकको कुरा हो। करिब पन्द्र वर्ष अघिको। म प्युठान तिर घुम्न गा'थे रेकम र शिव अन्कलहरुसंगै। हामले घुम्दै नारिकोट सम्म पुग्ने बिचार गरिम। पुर्खौली थलो दहखोलाबाट माथि पूर्व तिर। नियमित हिड्नेलाइ त 3-4 घण्टा लाग्दो हो तर हाम्लाई करिब 6 घण्टा जति लाओ। तेती बेला मैले लगाउने चस्माको खोल कम्मरको पेटीमा झुन्डाको थे। चलन नै तेस्तै थ्यो। चस्मा त अहिले नि लाउछु तर खोल कम्मरमा भिर्दैन। तेही चस्माको खोल लाई कति पए केटा-केटि ले क्यामेरा बुझेछन। अनि फोटो खिच्देको खिच्दे भनेर हैरान पारे। हामी तिन जनै अचम्म परिम। बिचारा ती केटा केटिलाइ के थाहा। न राम्ररी नजिक बाट देखेको, न कहिले खेलाको (प्रयोग गरेको). त्यै भएर त होला कालो कालो क्यामेरा जत्रो डल्लो देख्यो कि क्यामेरा भन्ने छाप परे होला। विकट ठाउँका ठुलै मान्छेहरूको पनि त्यस्तै बुज्न सक्छन्।  

कुरो जोड्न खोजेको यता तिर है। केही महिना अगाडी प्रेम बानियाको टिभी कार्यक्रममा हिमाल तिर राखिएका क्यामेराको बारेमा निकै जोर तोडको प्रस्तुति थियो। दुई तिन सृन्खालाको उक्त कार्यक्रमको निचोड के थ्यो भने पश्चिमी देशका जासुसहरुले जासुसीको लागि ती क्यामेरा राखेका हुन सक्छन्। त्यसले हाम्रो राष्ट्रियता ध्वस्त भयो। यसरि प्रस्तुत गरिएको थियो कि तिनै क्यामेरालेगर्दा नेपाल भन्ने देश अब रहने छैन जस्तो। त्यो कार्यक्रमको बारेमा उत्तम बाबु श्रेष्ठले मेरोसंसार मा लेखेको ब्लग हेरे हुन्छ अलि धेरै थाहा पाउने भए। 

गत हप्ता साइण्टिफ़िक अमेरिकन भन्ने प्रसिद्ध पत्रिकामा यसै सम्बन्धी समाचार छापियो।  भएछ के भने   त्यहाँ राखेका मध्ये एउटा क्यामेरा यहाँ नजिकैको विश्वविद्यालय कोलोराडो-बोल्डर (University of Colorado-Boulder) मा PhD  गर्दै गरेकी विद्यार्थीले राखेको एउटा क्यामेरा हराएछ। उनको अनुसन्धानले उच्च हिमाली क्षेत्रमा भएका ग्लेसियेरको गतिविधि टाइम ल्याप्स फोटो (निश्चित समयको अन्तरालमा फोटो खिचिरने) बाट अध्यन गरिरहेको रहेछ। उनीहरू लगायतको समूहले विश्वका यस्ता धेरै ठाउँमा यस्तै किसिमका अनुसन्धान गरिरहेको छ। यस्ता अनुसन्धानको महत्वको बारेमा कसैको दुई मत छैन होला। 

उनको क्यामेरा हरायो। कसले लग्यो अत्तो पत्तो छैन। सरकारले निकाल्यो कि अरू कुनै व्यक्ति वा समूह ले?  यदि टिभी कार्यक्रमकै प्रभावले  सरकारले निकालेको भए लास्टै बेइजेत हो यो त।  अब हिउँ अनुसन्धानको लागि राखेको क्यामेरा लाई जासुस गर्ने भाडो भन्नु त मैले सुरुमा भने जस्तो चस्माको खोल लाई क्यामेरा भने जस्तो। अमेरिकाले जासुसी गर्न बिश्वबिध्यालयको विद्यार्थीलाई क्यामेरा दिएर पठाउन पर्छ त? अहिलेको जमाना भनेको स्याटेलाइट र ड्रोन को हो। जसले हजारौँ मिटर माथि बाट प्रिथिबीमा हुने हरेक गतिविधि हेरी रहन सक्छन्। 

तर उक्त विद्यार्थीले पनि गल्ती गरेकी हुन्। स्विकिर्ती नलिइ उक्त ठाउँमा/कुनै पनि ठाउमा क्यामेरा राख्न नहुने। अर्को तर्फ सो गल्तीको सजाए भनेको क्यामेरा थाहै नदीइ निकालिदिनुको सट्टा केही फाइन तिराएर पनि त हुन्थ्यो नि। वैज्ञानिक अनुसन्धानको महत्व नबुझे पछि यस्तै हो। 

How did I come to Science?

I came to science not because of any person, incident, tv shows or movies, science article like most of the people in developed countries. It was because of two reasons: 1. I was talented among my classmates during my high school and 2. Our society had a belief that talented students must go for science to have better job/life in future. I was not an extraordinary individual. I was a normal student and just followed my communities belief. 

My story is the story of thousands of students of my generation in Nepal (I guess all developing countries), where choosing a profession is driven by need rather than interest. Last week (Friday 6th, July), prestigious science magazine published my opinion as "Letters to Editor" on "a specific experience and how it changed their science, training, or career goals" along with 13 others on print version and some more with detail opinion on online version. They selected mine out of more than 100 submissions. They might have found mine as an unique opinion that brought me to science. 

No मापसे driving

'मापसे' शब्द नेपालमा अहिले खुब चर्चित छ । यो शब्द आफैमा त्यस्तो नराम्रो नहोला । तर कति सेवन गर्ने अनि त्यसपछि सेवन गर्नेले के गर्छा त्यसले महत्व राख्ला । मापसे अर्थात मादक पदार्थ सेवन गरेर गाडी चलाउने अत्यन्त खतरनाक पनि हुन सक्छ । अहिले खासगरी काठमांडूमा 'मापासे driving' को बिरुद्दमा अभियान नै चलाइएको छ । जुन गर्ने पर्छ । पहिले देखि नै हुनु पर्ने, अहिले मात्रै भयो, राम्रै भयो। नेपालनै हो हेरम कहिले सम्म हुन्छ? नारोकियोस।

संसारभरिका मान्छेले खान्छन रक्सि । त्यो कुनै नौलो भएन । तर रक्सि खाएर अरुलाई अफ्ठेरो पार्न त भएन नि। अझ driving  नै गर्नु त अत्यन्तै खतरनाक. गाडी दुर्घटना हुने सम्भावना निकै बढेर जान्छ ।

सबै मादक पदार्थ (रक्सी) मा अल्कोहल (alcohol - ethanol ) हुन्छ । मात्रा फरक हुन सक्छ । रक्सि psychoactive drug हो र यसको depressant असर पर्छ । रक्सि खाइसके पछी यो रगतमा जान्छ, र शरीरको अन्य अंगमा पुगे पछी यसले असर देखाउन  थाल्छ । रक्सीको धेरै स्वास्थ सम्बन्धित हानि हरु त छदै छन्, गाडी चलाउने संग सम्बन्ध राख्ने दुइ असरले खास महत्व राख्छ । रक्सि खाइसके पछी केहीमा पनि ध्यान केन्द्रित हुदैन र निर्णय क्षमतामा कमि आउछ । यसले दुर्घटना हुने सम्भावना निकै बढाउछ ।

यो चित्रले देखाए अनुसार रगतमा रक्सीको मात्रा बढ्दै जादा दुर्घटना बढ्ने रहेछ. 

हुनत दुर्घटना भन्ने कुरो रक्सि नखाए पनि हुन्छ तर रक्सीको मात्रा रगतमा बढ्दै जादा त्यसले दुर्घटना हुने सम्भावना धेरै नै हुन्छ । मापसे बिरुद्ध अभियान चाले पछी काथ्मान्दुमा सवारी दुर्घटना घटेको समाचारहरुले भनेका छन् । 

कुरो अति स्पष्ट हुदा हुदै पनि मान्छेहरुले किन बिरोध गरेका होलान? मर्ने मन भएर हो कि? के हो? रक्सि नै नखाउ त भनेको हैन त। खालि रक्सि खाको बेलामा गाडी नचलाउ मात्रै त भनेको हो नि । रक्सि खा'बेलामा अरु कसैले चलाको गाडीमा बसेर सुरक्षित यात्रा त गर्न त भै हाल्छ नि । अमेरिकाका धेरै जसो बिश्वबिध्यालायामा कम्तिमा शुक्रबार safe ride  वा अन्य नाममा निसुल्क गाडीको व्यवस्था गरेको हुन्छ, जड्या बिद्यार्थी लाइ भट्टी बाट घर सम्म पुर्याउनलाइ । ताकी कुनै दुर्घटना नहोस । शुक्रबार साझ पुलिसले पनि सारै गस्ती गर्छ । कुनै पनि समयमा रक्सि खाएर गाडी चलाको भेटियो भने त्यो मान्छे खत्तम भयो । स्थिति हेरेर अन्तराष्ट्रिय बिद्यार्थी लाइ त उसकै देश फर्काइ दिने सम्मको सजाय । licence suspend केहि बर्षको लागि त सामान्य। जागिर खान गार्हो । यस्तै यस्तै। 

हुनत रक्सि सुन्ग्दा बित्तिकै तेसले गाडी चलाउन नसकिने हैन । नेपालमा चाख्दा बित्तिकै मापसे मा परे पनि अन्य बिकसित देशमा कारबाहीमा पर्नलाइ रगतमा इथानोलको मात्रा केहि मात्रा सम्म पुगेको हुनु पर्छ । जस्तै अमेरिकामा ०.०८% भन्दा बढी हुन हुदैन । त्यो भनेको करिब ६५किलोको मान्छेले ३५५ मिलि beer (५% अल्कोहोल भाको) तिन बोत्तल खाए पछी हुन्छ । 

नेपाली पुलिसले सुरु सुरुमा मुखैले सुँघेर मापसे गरेको नगरेको पत्ता लगाउने गरेको थियो । त्यो देख्दा आजको २१सौ सताब्तिको मान्छे मा खुब हासेको थिए । र देशको स्थिती देखेर दया पानि लाग्यो । तर पछी मेशिन (breathalyzer) ले चेक गर्न सुरु गर्या छन् । जुन सकारात्मक छ । रक्सि खा' मान्छेले सास फेर्दा निस्केको इथानोल उक्त मेशिन मा पुगे पछी विभिन्न रसाएनिक प्रक्रिया पार गरे पछी, त्यसले नतिजा दिन्छ । तर यो मेशिन ले दिएको नतिजा सदै ठिक हुन्छा छैन. । यसमा सतर्क हुन जरुरि छ । सबै भन्दा भरपर्दो त रगत जाच नै हो । यदि तपाइले रक्सि खानु भा'छैन, मापसे चेकमा पर्नु भो र पुलिसको मेशिनले पोजिटिव नतिजा देखायो भने, hospital गएर रगत  चेक गराउनु नै उत्तम हो । नत्र नखाको रक्सीले फसाउला । 

कसरि झुटो नतिजा दिन सक्छ breathalyzer  ले?  

१. उक्त मेशिन तापक्रम sensitive हुन्छ. बाहिरि तापक्रम संग नामिलाको मेशिनले गलत नतिजा दिन्छ. जस्तै दिउसो temp high भएको बेलामा मेशिन मिलाउने (calibrate) गर्ने तर मापसे चेक राति (जति बेला चिसो बढेको हुन्छ) गर्यो भने त्यसको नतिजा बिस्वास गर्न गाह्रो हुन्छ । त्यसकारण कति राम्ररि मेशिन calibrate  गरेको छ त्यसले नतिजा कति बिस्वसनिया छ भन्ने थाहा हुन्छ । 

२. diebetics भा'को मान्छेले रक्सि नखाए पनि खायो भनेर देखाउन सक्छ ।  यस्ता मान्छेहरुमा कयौ गुणा बढी  acetic  acid भन्ने केमिकल हुन्छ जसले रक्सि नाप्ने मेशिनलाइ झुक्याई दिन्छ ।
३. अर्को कुरा, तपाइले भर्खरै माउथ वाश ले मुख कुल्ला गर्नु भा छ भने त्यसले पनि रक्सि खाको भनेर झुठो नतिजा दिन सक्छ. कुनै कुनै माउथ वाश झोलमा अल्कोहल मिसा' हुन्छ । 
४. प्याज, मिन्ट खाएर मापसे नाप्ने मेशिनलाई झुक्कौछु भनेर कसैले सोच्छ भने त्यो महा मुर्ख हुन्छ. त्यस्तो तरिकाले मान्छे लाइ झुक्कौना सकिएला तर मेशिन लाइ झुकाउन सकिदैन । 


अन्तिम कुरो: मापसे गरेर गाडी नहाकौ। आफ्नो ज्यान बचाउ र अरुको पनि बचाउ।

Hate the Bad Project: Lady Gaga's Parody on Science Project

सबभन्दा पहिले यो यूटुबको भिडियो हेरम है त।

लेडी गागाको गीतलाई प्यारोडीको रुपमा प्रस्तुत गरिएको यो भिडियो अल्जाइमर्स रोगको बारेमा अनुसन्धान गर्ने Research Lab ले बानाको रैछ। मैले यो भिडियो यो बर्षको सुरु तिरै हेरेको थिए। यसका शब्दहरु फलो गर्न झ्याउ लाग्यो भने म तल रख्दिन्छु पड्नुस्।   

oh oh oh ...caught in a bad project
why why why oh why?
do I waste my time?
why why why oh why?
Hate this bad project?
मेरो अनुभब पढ्न भित्र आउनुस्।

Einstein, Atom bomb and America

अमेरिकाले दोश्रो विश्वयुद्ध ताका जापानमा आणबिक बम खसालेको ६५ बर्ष पुगेछ। यसै सन्दर्भमा मैले केही बर्ष पहिले लेखेको लेख अन्लाइन पाठकहरु समक्ष सार्वजनिक गर्न मन लाग्यो। यो लेख हांक साप्ताहिक मा प्रकाशित भैसकेको छ। ........................................................
अल्वर्ट आइन्सटाइन विश्व प्रसिद्ध वैज्ञानिक मात्र नभई बिसौं शताब्दीका “शताब्दी पुरुष” पनि हुन् । त्यसैगरि संसारभरि विगत आधा दशकदेखि चर्चित आम विनाशकारी हरियार हो – आणविक बम । पहिलो आणविक बम निर्माण गर्ने मात्र नभई आम नरसंहारमा प्रयोग गर्ने र अहिले पनि अत्याधिक मात्रामा भण्डारण गर्ने राष्ट्र हो – अमेरिका  । यि तीनका बीच अत्यन्त रोचक सम्बन्ध रहेको छ ।

    यहुदी भएकै कारण हिटलरको नाजी सत्ताको दमन खेप्न नसकी सन् १९३३ मा आइन्सटाइन स्थायी रुपमा अमेरिका प्रवेश गरे । त्यसबेलादेखि यि तीन ‘अ’ बीचको सम्बन्धले नयाँ मोड लियो । सन् १९०५ मा आइन्सटाइनले एउटा परिवर्तनकारी सूत्र E = mc2 सार्वजनिक गरे । यो सूत्रका अनुसार पदार्थ र उर्जा शक्तिलाई एक–अर्कामा रुपान्तरण गर्न सकिन्छ र यीनिहरु भ्त्रगष्खबभिलत छन् । यसले वैज्ञानिकहरुमा बिभिन्न अन्दाज र अड्कलबाजीहरु शुरु भयो । विश्वका विभिन्न देशका वैज्ञानिकहरुले विभिन्न अनुसन्धानबाट पत्ता लगाए की – युरानियमको परमाणुलाई न्यूट्रोनले हिर्काउँदा आइन्सटाइनले भने जस्तो शक्ति प्राप्त हुन्छ । सन् १९३९ मा दुई वैज्ञानिकहरु फर्मी र जिलार्डले एटोमिक टुक्रिकरण व्यवहारिक रुपमै सम्भव छ र निकट भविष्यमा नयाँ एवं महत्वपूर्ण उर्जाको श्रोत हुन सक्छ भनि घोषणा गरे । ठिक त्यसै समयमा दोश्रो विश्व युद्धको घमासानी चलिसकेको थियो । आइन्साटाइनले तत्कालिन अमेरिकी राष्ट्रपति फ्रान्कलिन रुजवेल्टलाई सन् १९३९ अगष्ट २ मा चिठी लेखेर जानकारी दिए–“केहि ताजा अनुसन्धानहरुबाट युरानियम तत्व निकट भविष्यमा नयाँ र महत्वपूर्ण उर्जा स्रोत हुनसक्छ भन्ने मलाई आशा जगाएको छ । यो नयाँ खोजले नयाँ किसिमका शक्तिशाली बमहरु उत्पादन गर्न सकिन्छ ।” लियो जिलार्डले गरेको अनुरोधको आधारमा आइन्सटाइनले त्यो पत्र लेखेका थिए । त्यतिबेला अमेरिका प्रत्यक्ष युद्धमा आइसकेको थिएन । त्यसकारण आइन्सटाइनको पत्रलाई उसले महत्वका साथ लिएन । जर्मनले पहिले नै एटम बम बनाइ हिटलरले त्यसको गलत प्रयोग गर्ला भन्ने डरले भयभित भएका वैज्ञानिकहरुले, अमेरिकाले नै पहिले उक्त बम बनाओस् भन्ने चाहेका थिए । यसको लागी दबाब दिन सन् १९४० माचै ७ मा आइन्सटाइनले दोश्रो पत्र लेखे – अमेरिकी राष्ट्रपतिलाई । दोश्रो पत्रपछि एटम बम बनाउने कार्य प्रारम्भिक रुपमा शुरु भयो । सन् १९४१ को डिसेम्बर १४ मा जापानले पर्ल हार्वरमा आक्रमण गरेपछि अमेरिका प्रत्यक्ष रुपले दोश्रो विश्व युद्धमा सामेल भयो । अनि बम निर्माण कार्यले तिबै गति लियो ।

Popular PhD Comics, cartoons

What are the similarities between FIFA world cup and a PhD program? Lets see the cartoon below.

It is quite interesting. FIFA world cup is still going on and some unexpected results are also coming. In spite of the noise from vuvuzela many people around the globe are really busy watching it. Lets hope the trophy will go to the team who really deserves it. I am not crazy about the world cup. This time I have watched 2 matches so far. Most of my friends are watching without missing even a single match. Yesterday Lekhnath was asking me about watching the games and I replied I am not. Then his response was: When will you watch? That was good question. Because this game comes once in every four years. This was because of the life of a graduate student. I am not able to get time to watch all games.

कहिल्यै प्राथमिकतामा नपरेको नेपाली विज्ञान–प्रविधि क्षेत्र

(के लेखौ के लेखौ भैराथ्यो। यसो कम्प्युटर भित्र खोज्दै जादा पुराना प्रकासित भैसकेका लेखहरुको पोको भेटियो। अनि ति मध्य यसैलाई ब्लगमा राखेर झारा टार्ने मन गरे। तर समस्या के आ इपर्यो भने प्रिटी फन्टमा लेखिएको त्यो लेख ब्लगमा राख्न नमिल्ने। फेरि टाइप गरौ भने पनि कति गर्नु। इन्टर्नेटमा खोज्दै जादा xnepali blog मा प्रिटि लाई युनिकोडमा बदल्ने सुबिधा रैछ। त्यसैको प्रयोग गरेर मेरो त्यो पुरनो लेख आज यहा पुन प्रकासित गरेको छु। मलाई लाग्छ करिब ५ बर्ष पहिले प्रकासित लेखको लेखको मुल आसय अझै पनि उस्तै छ।-Naya Lahure )

अहिलेको विश्व दुई भागमा वाँडिएको छ । २०% जनसंख्या सहित ४०% भु–भाग ओगटेका विकसित देशहरु एकातिर छन भने ८०% जनसंख्या सहित ६०% भु–भाग ओगट्ने अविकसित देशहरु अर्कातिर छन् । विकसित मुलुकहरुले ८०% भु–स्रोतको उपयोग गर्छन भने अविकसित र अल्प विकसित मुलुकहरुले २०% मात्र भु–स्रोतको उपयोग गर्छछ । कुनै देशको आर्थिक सुदृढता त्यसले विज्ञान र प्रविधिको उपयोग गर्न सक्ने क्षमता हो भन्ने कुरा प्रमाणित भइसकेको छ । अब्दुल सलामले भनेका छन्– विकसित र अविकसित राष्ट्रहरु वीच रहेको आर्थिक र प्रभावको खाडल आधारभुतरुपमा विज्ञान र प्रविधिको विच रहेको खाडल हो् । तथ्यहरुले के पुष्टि गर्छन भने कुनै देशका नागरिकहरुको जीवन स्तर त्यहाँको विज्ञान र प्रविधिको स्थितिमा निर्भर गर्दछ । विकसित विश्व अहिले अन्तरिक्षमा प्रभाव जमाउनका लागि प्रतिस्पर्धा गर्दैछ । ४० वर्ष अगाडी रुसबाट सुरु भएको अन्तरिक्ष यात्रा अमेरिका, युरोप घुम्दै एशियाका चीन, भारत र जापानतिर सर्दै छ । तर नेपाल लगाएतका अविकसित मुलुकहरुका लागि यी मानव उपलब्धिहरु हजारौं बर्ष पहिले रचिएका धार्मिक ग्रन्थका काल्पनिक कथा सरह भएका छन् । विज्ञान प्रविधिको विकास र यसको उपयोगवाट मावन जीवन सरल र सहज बनाउने तर्फ सोच्नु त कता हो कता आधारभुत आवश्यकता पुर्तिका लागि मरिमेट्दा पनि संम्भव भएको छैन् । 

PhD and Research Fellowships from NAST, Nepal

Nepal Academy of Science and Technology (NAST) has announced applications for fellowships in different categories. Last date to submit application is Mangsir 15. There are following catagory of grants.
1. PhD fellowship:

• 4 year fellowship (includes monthly stipends)
  
• has to work on NAST labs 
• register PhD student in Universities collaborating with NAST
• must have a Masters degree first division
• priority subjects: natural product chemistry, bio-technology, and Environment and biodiversity.    

The importance of stupidity in scientific research

Ramesh Dhakal
Graduate Student of Chemistry
Clemson University

Lets go through this article. I find it really really interesting. We must have to thanks to Dr. Martin A. Scwartz, Professor of University of Virginia for providing his long time experience via Journal of cell science. I can not hide this article to myself, so I disclose here.

--------------------------------------------------------------------------------------------

I recently saw an old friend for the first time in many years. We had been Ph.D. students at the same time, both studying science, although in different areas. She later dropped out of graduate school, went to Harvard Law School and is now a senior lawyer for a major environmental organization. At some point, the conversation turned to why she had left graduate school. To my utter astonishment, she said it was because it made her feel stupid. After a couple of years of feeling stupid every day, she was ready to do something else. I had thought of her as one of the brightest people I knew and her subsequent career supports that view. What she said bothered

me. I kept thinking about it; sometime the next day, it hit me. Science makes me feel stupid too. It’s just that I’ve gotten used to it. So used to it, in fact, that I actively seek out new opportunities to feel stupid. I wouldn’t know what to do without that feeling. I even think it’s supposed to be this way. Let me explain. For almost all of us, one of the reasons that we liked science in high school and college is that we were good at it. That can’t be the only reason – fascination with understanding the physical world and an emotional need to discover new things has to enter into it too. But high-school and college science means taking courses, and doing well in courses means getting the right answers on tests. If you know those answers, you do well and get to feel smart. A Ph.D., in which you have to do a research project, is a whole different thing. For me, it was a daunting task. How could I possibly frame the questions that would lead to significant discoveries; design and interpret an experiment so that the conclusions were absolutely convincing; foresee difficulties and see ways around them, or, failing that, solve them when they occurred? My Ph.D. project was somewhat interdisciplinary and, for a while, whenever I ran into a problem, I pestered the faculty in my department who were experts in the various disciplines that I needed. I remember the day when Henry Taube (who won the Nobel Prize two years later) told me he didn’t know how to solve the problem I was having in his area. I was a third-year graduate student and I figured that Taube knew about 1000 times more than I did (conservative estimate). If he didn’t have the answer, nobody did. That’s when it hit me: nobody did. That’s why it was a research problem. And being my research problem, it was up to me to solve. Once I faced that fact, I solved the problem in a couple of days. (It wasn’t really very hard; I just had to try a few things.) The crucial lesson was that the scope of things I didn’t know wasn’t merely vast; it was, for all practical purposes, infinite. That realization, instead of being discouraging, was liberating. If our ignorance is infinite, the only possible course of action is to muddle through as best we can.

I’d like to suggest that our Ph.D. programs often do students a disservice in two ways. First, I don’t think students are made to understand how hard it is to do research. And how very, very hard it is to do important research. It’s a lot harder than taking even very demanding courses. What makes it difficult is that research is immersion in the unknown. We just don’t know what we’re doing. We can’t be sure whether we’re asking the right question or doing the right experiment until we get the answer or the result.

Admittedly, science is made harder by competition for grants and space in top journals. But apart from all of that, doing significant research is intrinsically hard and changing departmental, institutional or national policies will not succeed in lessening its intrinsic difficulty. Second, we don’t do a good enough job of teaching our students how to be productively stupid – that is, if we don’t feel stupid it means we’re not really trying. I’m not talking about ‘relative stupidity’, in which the other students in the class actually read the material, think about it and ace the exam, whereas you don’t. I’m also not talking about bright people who might be working in areas that don’t match their talents. Science involves confronting our ‘absolute stupidity’. That kind of stupidity is an existential fact, inherent in our efforts to push our way into the unknown. Preliminary and thesis exams have the right idea when the faculty committee pushes until the student starts getting the answers wrong or gives up and says, ‘I don’t know’. The point of the exam isn’t to see if the student gets all the answers right. If they do, it’s the faculty who failed the exam. The point is to identify the student’s weaknesses, partly to see where they need to invest some effort and partly to see whether the student’s knowledge fails at a sufficiently high level that they are ready to take on a research project.

Productive stupidity means being ignorant by choice. Focusing on important questions puts us in the awkward position of being ignorant. One of the beautiful things about science is that it allows

us to bumble along, getting it wrong time after time, and feel perfectly fine as long as we learn something each time. No doubt, this can be difficult for students who are accustomed to getting the answers right. No doubt, reasonable levels of confidence and emotional resilience help, but I think scientific education might do more to ease what is a very big transition: from learning what other people once discovered to making your own discoveries. The more comfortable we become with being stupid, the deeper we will wade into the unknown and the more likely we are to make big discoveries.

Artificial Intelligence version 0.01

Nabin k Malakar

When we identify the objects we assign them with function. That means our degree of intelligence has to do with its usage. The more efficiently we can make the connections, more intelligent we are pronounced. This explains our dominance in the whole animal kingdom. We can make use of things and think of possible ways of connecting the subjects. We can think! The process of thinking leads us to ability to discover. The tool from Thinking to discovery is exploration. The process of exploration is random, however, we would like to have smart ways to explore.

We are not being able to make objects with artificial intelligence because of the fact that we want to make camera but not associate it with the way our eye works. When we "see" an apple, a lot of logical connections are opened. Camera can take the picture of an apple but it can not associate with its use. When we see a car, we can immediately think of its use. Similarly we can take a picture of an apple. But again, the fact that we have taken picture of an apple will never be reflected in its use by camera. For a robot with camera, apple is an object. Which is not much different than another apple. Just think about an apple, how will you explain it to a robot?

For a record player, one song is no different than another. Yes, you can add the analyzer in terms of currents and voltages and spikes those go up and down and some reference of time in it. But can it sense the melody and harmony of the song? What makes you feel its difference? What makes intelligence to create music?

Similarly, we can have a lot of words in the dictionary. How does dictionary make us understand a word with the help of another word? Without an example of its usage, another word is just as confusing as the first one. During the learning process we start with associating the meanings of words. Association can be with the exact meaning or the nearest neighborhood of the meaning of the subject under construction.

When a robot is given with few objects, it needs to learn their use so that it can learn about the objects. The question here is robot can use the object, but can it learn how to use it? A simple example: Can a robot equipped with first kind of lever go, explore and discover the second or third kind of lever? For this purpose, it needs to associate the functional value of given objects and think of ways to make its usage. The stated example in itself has a lot of complications.

So, I think the next step in Artificial Intelligence is to make connections. Connections that are useful, which can be associated with the functional value, not as objects.


The sustained growth of social network is another example of how connections work. If anything can be identified as having some functional value, its growth is inevitable.

*********
Thinking abilities
Exploration
Discovery
Usage
Discovery
Thinking abilities
cycle et al.


Inspired by the reading of Rota, Feynmann's interview on joys of discovering things and the movie Gods must be crazy and other A.I. related articles.

[Mr. Malakar is a PhD student of Physics. He regularly writes on his own blog Time]

Stanford University in Worlds Smallest Letters

सबै भन्दा सानो अक्षरमा स्टान्फोर्ड युनिभर्सिटी

हाम्रा हजुरबाहरुले हामीले पढ्ने गरेका किताबमा अक्षर देखेर भन्नु हुन्थ्यो "कति सारो दुब्लाएका आजकल यी अक्षरहरु"। त्यसको अर्थ पहिले अलि ठुला अक्षर लेखिन्थे। पुराना किताबहरु हेर्यौ भने पनि त्यो थाहा हुन्छ। अक्षरहरुको आकार घट्दै गैरहेको छ। ब्यवहारीक रुपमा प्रयोग हुने अक्षरको आकार मानिसका आखाले देख्न सक्ने भएपनि सानो भन्दा सानो अक्षर बनाउने होडबाजी बैज्ञानिकहरु बिच चलिरहेकै छ। यसमा प्रबिधीमा आ उने बिकासले साथ दिन्छ। यसै क्रममा स्टान्फोर्ड युनिभर्सिटीका बैज्ञानिकहरुले सबैभन्दा सानो अक्षर लेखेको दाबी गरेका छन।यो भन्दा पहिले १९८५ मा पनि यो श्रेय उक्त युनिभर्सिटीलाई थियो। जो १९९० मा खोसिएको थियो।

प्रोफेसर हरिको नेत्रित्वमा ग्राजुयट बिध्यार्थीले गरेको खोज बाट उक्त उपलब्धी हांसिलभएको हो। ति अक्षरहरु 0.3 nm साना subatomic bits जोडेर लेखिएका हुन। एक न्यानोमिटर (nm) भनेको एक मिटरको दश करोड भागको एक भाग हो। सानो अक्षर लेख्ने खोजाईले न्यानोप्रबिधीको बिकास भएको मानिन्छ। यो प्रबिधी अहिलेको जल्दो बल्दो क्षेत्र हो बिज्ञान प्रबिधीमा। सानो अक्षर बनाउने होडले एक त रेकर्ड कायम त गर्छ नै। मुख्य फाईदा भनेको धेरै सुचनालाई सानो ठाउमा राख्ने प्रबिधीको बिकासमा सहयोग पुर्याउछ। तपाईको कम्प्युटर चिपमा सुचना कति खादेर राख्न सक्नु हुन्छ त्यसैमा महत्व छ। अहिले सम्मको मान्यता अनुसार अधिकतम एउटा परमाणुले एक बिट प्रतिनिधित्व गर्न सक्छ भन्ने छ। यो भन्दा तल ओर्लन सम्भव छैन। तर यो नया अनुसन्धानले पहिलेको मान्यतालाई भत्काइदेको छ। उप-परमाणीक आकारमा पनि एक बिट राख्न सकिन्छ भनेर हरिको समुहले प्रमाणीत गरेको छ। जो आफैमा ठुलै उपलब्धी हो।

Researchers from Stanford University write S U (Referring Stanford University) in worlds smallest letter. This achievement is described in Science daily. Here is the full story.

मौसम परिवर्तनले रुखको आयु आधा घट्यो।

नेपालीको औसत आयु ६१ बर्ष छ अहिले। अझ स्पस्टरुपमा भनौ भने अहिले जन्मिने एउटा नेपालीले औसतमा ६१ बर्ष बाच्ने आशामा जन्मिन्छ। तर यो घटेर ३० पुग्यो र मान्छेहरु तिन दशकमै मर्न थाले भने के होला? हामी यो कुरा सुन्न पनि चाहदैनौ। स्वास्थ्य क्षेत्रमा आएको सुधार र शिक्षाले नेपालीको औसत आयु बिगत ५ बर्षमा २ बर्षले बढे पनि रुखहरु भने उमेर नपुग्दै भटाभट मर्न थालेका छन। रुखको औसत आयु ६०० देखी १००० बर्ष हुन्छ। तर अहिले रुखहरु आधा उमेरमै मर्न थालेका छन। यसको ब्रिहत्तर र ब्यापक असर पर्ने पक्का छ। रुख बिरुवाको महत्वको बारेमा बयान गरि रहन नपर्ला। जङलका रुखहरु कम उमेरमै मरे भने पानि कम पर्ने देखी लियर पहिरो जाने सम्मका खतरा ब्यहोर्नु पर्छ। नेपाली पहाडमा यो समस्या आइसक्यो कि सकेन त्यो त अझै थाहा भएको छैन। अमेरिकाको पस्छिमी भाग तिरका रुखमा यो देखी सकेको छ।

गत महिना साईन्स जर्नलमा प्रकाशित अनुसन्धानले उक्त कुरा बताएको हो। अनुसन्धानमा सङलग्न Oregon State University का प्रोफेशर मार्कका अनुसार अहिले अ मेरिकाको पस्छिमी भेगका रुखहरुको उमेर आधा घटेको छ। म्रितुदर दोब्बर बढे पछि, रुखहरु ३००-५०० बर्ष मात्र बाच्न थालेका छन्। चाख लाग्दो कुरा के छ भने, यसको कारण कुनै अरु रोग-सोक होइन। कारणको रुपमा बैज्ञानिकहरुले अहिले चलन चल्तीमा रहेको प्रमुख वातारणिय समस्या मौसम परिवर्तनलाई लिएका छन। रुखहरु चाडै मरे त के भयो भनेर साधारण तरिकाले हामीले हेर्यौ भने समस्यालाई नजरन्दाज गरेको हुनेछ। मानव जीबन रुख-जङलमा आधारीत छ। हाम्रो समुदाय जङलमा आधारीत छ-पानीको सहित अन्य बन जन्य उत्पादनको लागी अनि मनोरन्जनको लागी पनि।असन्ख्य बन्य जन्तुको बासस्थल पनि जङलनै हो। यसको अर्को महत्वपुर्ण असर भनेको कार्बन सन्चयमा पर्ने छ। कार्बन सन्चिती ग्लोबल वार्मिङको लागी अत्यन्तै महत्वपुर्ण छ। अत्यधीक कार्बन उत्सर्जनको कारणले ग्लोबल वार्मिङ भैरहेको छ। यसरी उत्सर्जीत कार्बनलाई रुख बिरुवाले र केही मात्रामा समुद्रले सोसेर लिने गर्दछन र वातावरणमा कार्बनको मात्रा कम गर्न सहयोग गर्छन। रुखहरु यसरी अकालै मर्न थाले भने जति कार्बन सन्चीत हुनु पर्ने हो त्यो हुन सक्दैन।

रुखमर्नुमा ग्लोबल वार्मीङनै दोशी छ भन्नलाई अनुसन्धानमा सङलग्न बैज्ञानिकहरुने कारणहरु दिएका छन। अनुसन्धान गरिएको भेगमा बिगत चार दशकमा 0.3°C-0.4°C प्रति दशकको हिसाबले तापक्रम ब्रिधी भैरहेको छ। जसको कारणले पानी र हिउ कम पर्ने, परेको हिउ पनि चाडै पग्लीने हुनाले समर लामो र सुख्खा हुदै गैरहेको छ। रुखहरुले पाउने पानीको मात्रा कम् हुदै जान्छ, सुख्खा स्ट्रेस बड्छ, रुखलाई आक्रमण गर्ने रोग र किटाणुहरु सक्रिय हुन्छन।ग्लोबल वार्मिङ र मौसम परिवर्तन यस्तो समस्या हो जसको समधान तत्काल सम्भव हुदैन। समाधानको उपाय अहिले अपनाउदै गयो भने केहि दशक पछि मात्रै त्यसको असर देख्न पाइन्छ। हामीले अहिले बुध्धी नपुर्यौउने हो भने भाबी पुस्तालाई अत्यन्तै गार्हो हुनेछ। यसको लागी प्रमुख रुपमा जिम्बेवार अ मेरिकाले महत्वपुर्ण कदम चाल्न जरुरि छ। नया कमाण्डर ओबामाले केहि गर्छु भनेका छन-हेरौ कति सम्म पुरा गर्छ्न।

Full article in Science

Nepali scientists able to forecast multiple climate effects

Yogesh Pokhrel

Nepalese scientists and researchers have claimed that they also can forecast climate change and multiple climatic effects in the country with the establishment of Dendro-Lab in the capital.

They said that in order to facilitate and further dendrological works in Nepal, Nepal Academy of Science and Technology (NAST), in cooperation with Ev-K2-CNR Italy, had set up a Dendro Lab at its premises.

Dendrochronology or tree-ring dating is the method of scientific dating based on the analysis of tree-ring growth patterns. The technique can date wood to exact calendar years. Tree rings are one important source of what are called proxy-climate indicators or paleeoclimate data.

For this, NAST is organising a training workshop for 18 researchers and university students from a trainer Prof. Dr. Marco Carrer from the University of Padova, Italy.

Dr. Dinesh Bhuju, a senior scientist and training coordinator at the Dendro-Lab Focal Point, said that the tree rings respond to multiple climatic effects such as temperature, moisture and cloudiness, so that various aspects of climate can be studied. "From the analysis of the data obtained from them information can also be acquired about natural disturbance such as hurricane, earthquake, flood, drought, conflagration or erosions," Bhuju said.

He said that analysing the obtained data they could make forecasts about the upcoming disasters and evaluate the previous disasters too.

As an initiative, Dr. Bhuju and Dr. Carrer have established two permanent plots at the tree-line of Sagarmatha National Park in 2007 and collected some 300 tree cores, mainly from Abies and Juniper.

According to Dr. Bhuju, as the tree ring is safe from any human and other manipulations, the prediction made from this method is hundred per cent correct and reliable.

He informed that pine trees like Abies and Juniper, are best for Dendro research. Dr. Bhuju said that they would start their research from the Himalayan region, where the impact of global warming and climate change had been more pronounced.

He, further, said that after the completion of the trial research in the Himalayan region, they would find out the previous climatic change and prediction in the historical palaces, temples, and archeological areas using the same technique.

He said that they would extend their work to each and every climatic and geographical region of the country in the near future so that the concerned authorities in the area would remain alert and could initiate necessary steps to minimise the potential risks and damage.

He said that any environmental activities, favourable or unfavourable, were printed as annual rings of the trees.

Global warming and climate change are of the global concern at the present time. Nepali researchers are now hopeful to make prediction of changing patterns by reconstructing past climatic history through what they call Dendrochronological technique. "We are happy to institutionalize the knowledge and hope to see many researchers using this technique in environmental and archeological studies as well," Bhuju said.

This news article was published on The Rising Nepal. It shows some scientists in Nepal are also doing some research activities where there is no good environment for such activities and hundreds of young science and engineering graduates are leaving the country.

More about Dendrochronoly on wikipedia.

More about NAST

OSU Prof selected to head NOAA

Jane Lubchenco, OSU (Oregon State University) Profesor of Marine biology has been selected to head of NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration) by President-elect Obama. She would become the first woman to hold that position and second Prof. of OSU if confirmed by the Senate. She is an internationally-known environmental scientist, ecologist and former president of the American Association for the Advancement of Science. She has advised the president and Congress on scientific matters. Barack Obama hopes that she will provide passionate and dedicated leadership to NOAA. In her more than three decades of teaching and research period she has worked on various interactions between humans and the environment including biodiversity, climate change, sustainability science, ecosystem services, marine reserves and coastal marine ecosystems.

Her selection suggests that the President-elect's administration sees scientists playing direct roles in the development of any further policies on key environmental issues. Hoping to get back America as a leader in Science and Technology.

To know about Jane, visit her website here.