SLC पछि के पढ्ने?

गत चैत्रमा लिएको SLC को नतिजा भर्खर निस्कियो । आधामा बढी फेल भए । त्यसको बारेमा बहस हुन जरुरि छ ।१० कक्षाको परीक्षालाई "फलामे गेट" भने पनि त्यसको अब कुनै अर्थ छैन । परिक्षामा पास भएका धेरै विद्यार्थीहरूलाई उनीहरुका अभिभाबकहरुसंगै अब के पढ्ने भन्ने चासो र चिन्ता परेको होला । अब केहि समय उच्च माध्यामिक तह भर्ना नहुदा सम्म यो पढे राम्रो हुन्छ त्यो पढे झन् राम्रो हुन्छ भनेर सुनाउने पनि टन्नै भेटिएलान । बिज्ञान पढ्ने की ब्यवस्थापन वा शिक्षा तिर जाने की आर्ट्स तिर । डाक्टर हुने की नर्स, इन्जिनिएर की आर्किटेक, म्यानेजर हुने की ब्यान्कर, बैज्ञानिक हुने की शिक्षक, पाइलट हुने की ड्राइभर ? जिन्दगीको करिअर निर्धारण गर्न महत्वपुर्ण हुन सक्छ यतिबेलाको निर्णय । संसारका धेरै मुलुकहरुमा १२ कक्षा (हाइ स्कुल) पछि मात्रै पेशा छुट्टिने गरि पढाइ छनोट हुने गर्छ । नेपालमा पनि सोहि पद्दती आउँदै छ भन्ने सुन्नमा आएको छ, छिट्टै आओस । किन भने उमेर र बिषयगत ज्ञानको हिसाबले पनि १० कक्षा पछि विद्यार्थीहरू परिपक्व भई सकेका नहुन सक्छन ।   

अस्ति बसमा SLC दिएर बसेका एक ठिटा उनकी आमा सँगै भेट भए । कुरा गर्दै जादा छोराको बिज्ञान पढ्ने मन वा रहर रहेछ । तर आमाको चाहना भने छोराले ब्यवस्थान पढोस भन्ने । छोरा पढाइमा त्यति तगडा छैन त्यसैले बिज्ञान पढेर राम्रो गर्न सक्दैन भन्ने उनको तर्क । साच्चैनै छोराले बिज्ञान पढ्न सक्दैन भन्ने आमाको बुझाइ हो वा एउटा (जेठो) छोराले मेडिकल पढ्यो अर्कोले व्यवस्थान पढोस भन्ने चाहना हो, त्यो त आमालाई नै थाहा होला । यसपालि मेरी आफ्नै भान्जीले पनि SLC राम्रै नम्बर ल्याएर पास गरिन । दिदि भिनाजुको छोरीलाई नर्सिङ पढाउने मन छ भने भान्जीले बिज्ञान पद्छु भन्छिन । नर्सिङ पढे पछि तुरुन्तै काम पाइएला कि भन्ने दिदि भिनाजुको तर्क हो । मलाई बिज्ञान पढ्न सक्दैने भनेर नर्सिङ पढ भन्ने, म बिज्ञान पढेर राम्रो गरेर देखाइदिञ्छु भन्छिन भान्जी । नास्टमै काम गर्ने सहकर्मी बैज्ञानिक साथिकी भान्जीले पनि SLC दिएकी रहिछन । के पढ्ने भनेर स्वाभाबिक रुपमै प्रश्न वा सल्लाह आउने भयो उनीकहा । मेरा बैज्ञानिक साथीले भन्दै थिए बिज्ञान पढेर के गर्नु बरु व्यवस्थान पढे पो कुनै कम्पनीको सी यी यो हुन सकिएला र पैसो कमाइएला । सबैको तर्क आ-आफ्नै ठाउमा केहि सत्य होलान । के बिज्ञान पढ्न निकै गाह्रो छ र धेरै ट्यालेण्टले मात्र यो बिषय पढ्न सक्छन ? के ब्यवास्थान पढ्न सजिलो नै छ वा धेरै पैसो कमाउन सकिन्छ त ? कुन बिषय पढ्ने र कुन क्षेत्रमा आफ्नो करिअर बनाउने भन्ने कुरो धेरै कुरामा भर पर्दछन् । आफ्नो इक्षा, रहर, क्षमता, जागिर पाउने सम्भावना आदि आदि । 

दुई बर्ष अगाडि (6 July, 2012) बिस्वको प्रसिद्द र प्रतिष्ठित जर्नल साइन्स ले आह्वान गरेरै धेरै मान्छेहरुबाट प्राप्त मध्य प्रतिनिधिमुलक बिचार छापेको थियो । जसमा उनीहरु कुन खास कारणले अहिलेको पेशा वा पढाइ तिर आइपुगे भन्ने लेखेका छन् । कसैमा कुनै व्यक्तिको प्रभाब, कुनै घटना वा टिभि कार्यक्रम अथवा फिलिमले प्रभाब पारेको देखियो भने कोहि कोहि बैज्ञानिक लेख रचनाहरु पढेर सम्बन्धित क्षेत्रमा लागेका रहेछन । यी प्रायजसो बिकसित मुलुकका कुरा हुन । अबिकसित वा कम बिकसित मुलुकहरुमा अन्य कुराहरुले पनि के बिषय पढ्ने वा कुन पेशा अंगाल्ने बारेमा बलियो प्रभाब पार्छन । साइन्स जर्नलको त्यसै प्रसंगमा मेरो ब्यक्तिगत अनुभब पनि छापिएको थियो । मैले SLC पछि बिज्ञान पढ्नुमा के कारण थिए भन्ने कुरो लेखेको थिए जुन अन्य प्रस्तुतिहरुको भन्दा नितान्त बेग्लै थिए । मुख्यतया दुइ कारण थिए मैले बिज्ञान बिषय लिएर पढ्नुमा । राम्रो (प्रथम श्रेणी) अंकले SLC पास गरेको थिए । र प्रथम श्रेणीमा पास गर्नेले बिज्ञान पढ्नु पर्छ भन्ने आम मान्यता थियो त्यतिबेला । अझ गाउ तिरको सरकारी स्कुलमा पढेको हुनाले काठमान्डू गएर बिज्ञान पढ्ने भन्दा अरु कसैले पनि सोचेको थिएन । आज भन्दा करिब दुई दशक अगाडि र अहिले धेरै परिवर्तन् आइसक्यो । विद्यार्थीहरू SLC दिदा खेरी नै धेरै कुरामा अपडेट हुन्छन् । के के सम्भावना छ, के बिषय पढ्यो भने कुन फिल्डमा गैन्छ भन्ने कुरो बुझ्न बिशेस गरि शहरी क्षेत्रका बिद्यार्थीलाई कुनै समस्या छैन । पत्र-पत्रिकाले  प्रशस्त जानकारी दिन्छन, अझै इन्टरनेटको प्रयोगले संसार भरि के कस्तो अवसर छ, कुन बिषयको भबिस्य 20 वर्ष पछि कस्तो हुन्छ अहिले नै बुज्न सकिन्छ । बिज्ञान पढे पछि राम्रो जागिर अलि सजिलो संग पाइञ्छ जसले गर्दा जिन्दगि सुखमयी हुन्छ भन्ने समाजको बुझाइले म जस्तै धेरैलाइ बिज्ञान तर्फ ल्याको हो । बास्तबमा बिज्ञान पढाइको महत्व नेपाली समाजमा मात्रै नभएर बिस्वब्यापी नै हो । संयुक्त राज्य अमेरिका (USA) मा बिज्ञान, प्रबिधि, इञ्जिनिएरिङ्ग र गणित (STEM) पढाइलाइ निकै महत्व दिइएको छ राज्यको तर्फ बाट । निकै लगानी गर्छ राज्यले र स्कुल देखि नै बिद्यार्थीहरुलाइ यी फिल्डमा आउनलाइ उत्प्रेरित गर्छ । किनभने प्रबिधि आबिस्कारले नै अमेरिका बिस्वको शक्तिशाली देश बन्न सकेको हो । यी बिषय पढे पछि धेरै तलबको राम्रो जागिर पाउन सजिलो हुन्छ पनि । त्यसैले कतिपय अवस्थामा आफ्नो रहर र इक्षा भन्दा पनि आवस्यकताले के पढ्ने र के पेशा अंगाल्ने निर्धारन गर्छ । तर एकपटक गरेको निर्णय सधै त्यहि नै हुन्छ भन्ने पनि  छैन ।

गरिब र अबिकसित मुलुकमा जस्तो पढाइ र पेशा छनोट गर्ने बेला बिकसीत मुलुक तिर बाध्याता नहुन सक्छ ।  इक्षा, रहर र चाहना अनुसारको पेशा गर्न पाइयो भने काम गरे जस्तो मात्र नभई रमाइलो पनि हुन्छ र सफलता पाउने सम्भावना धेरै हुन्छ । यस्तै प्रसङ्गमा केहि वर्ष अघि सन् 200३ को रसायनशास्त्रको नोबेल पुरस्कार बिजेता प्रोफेसर रोडरिक म्याकिनन सँग गफ गर्ने मौका मिलेको थियो । प्रोफेसर म्याकिनन अमेरिकाको रकफेलर बिस्वबिध्यालयमा Molecular and Neurobiology र Biophysics बिषयको प्रोफेसर हुन । उनि लगाएतका बैज्ञानिकहरुले पोटासियम आयोन कसरि कोषको प्रोटिन च्यानेल वार पार गर्छ भन्ने सम्बन्धि गरेको खोजको लागि नोबेल पुरस्कार जितेका थिए । बिज्ञान बिषय लिएर अण्डर्ग्राजुएट गरिसकेपछि उनले मेडिकल पढे । तर 7 वर्ष सम्म पढ्दै जादा त्यो पेशामा मन मर्दै गयो, कुनै आनन्द नै भएन । अब यतिबेला उनलाई समस्या आइपर्यो । मन नपर्ने पेशा जिन्दगिभरि गर्ने कि परिवर्तन गर्ने । मेडिकल पढिसकेर उनले एउटा ठुलो निर्णय गरेर ताकि मेडिकल डाक्टरको टन्न पैसा कमाउने पेशा नगरेर फेरि पहिले अण्डर्ग्राजुएट बिस्वबिध्यालय PhD प्रोग्राममा भर्ना भए र तेति बेलादेखिको खोजले नोबेल पुरस्कार दिलायो । हामीसंगको भेटमा उनको सल्लाह के थियो भने कुनै पनि क्षेत्रमा सफलता हात पार्नलाइ त्यो पेशा वा काम आफुलाई मन पर्ने, चाख लाग्दो र रमाइलो हुनु पर्दछ । यसको मतलब आफ्नो मन देखि लागेको कुरो पढ्न पाइयो भने रमाइलो पनि हुन्छ अनि सफलता पनि हात पर्छ । 

तर प्रोफेसर म्याकिनन जस्तै  मेडिकल पढिसकेर फेरी अर्को बिषयमा PhD गर्न सामान्यतया सजिलो छैन, त्यसै कारणले पनि अहिले एस एल सी दिएकाहरुले धेरै बिचार गरेर बिषय छान्न जरुरि छ । आफ्नो इक्षा र मन अनुसारको बिषय पढ्न पाइयो र त्यसले आय आर्जनको बाटो पनि खोल्यो भने सबै भन्दा राम्रो भयो । अहिलेको प्रतिस्प्रधी जमानामा रोजगारीको अवसरलाई नजरन्दाज गर्न सकिदैन । अहिलेको जमानामा सबैभन्दा काम र दाम पाइने बिषय भनेका बिज्ञान, प्रबिधि, इञ्जिनिएरिङ्ग, र गणित (STEM) अन्तर्गतका बिषयहरु हुन । त्यसैले यी बिषय पढ्यो भने नेपालमा मात्रै हैन संसारभरी नै काम पाउन सजिलो हुञ्छ । यो बिषय पढ्न सक्ने त्यो नसक्ने तिर ध्यान नदिएकै राम्रो । अवसर पाइयो र मिहिनेत गर्यो भने जुन सुकै बिषय पनि पढ्न सकिञ्छ । 

स्कुल देखि क्याम्पस सम्म: SLC पछि को कथा

यो बर्ष पनि एस.एल.सी को रिजल्ट निस्क्यो। आधा जति फेल भएछन। पास भए जति अब स्थानिय देखि राजधानीका  +२ मा भर्नाको लागि दौड धुप चल्छ। कलेजका हाकिमहरु आफ्ना आउरे धुपौरे लगाएर विद्यार्थी खोज्न लागिपर्या होलान्। मेरा साथिहरु मिलेर यो साल देखि नयाँ +२ कलेज खोल्या छन्, अनी तीनिहारू पोखरा देखि नारायणघाट सम्म के पड्ने भनेर सेमिनार दिदै हिड्याछन्। आज भन्दा करिब १५ बर्ष अघिको कुरो अर्कै छ।

हुनत एस.एल.सी दिदा बित्तिकै नै हो काठ्मान्डु गएर अङ्रेजी र कम्पुटर सिक्ने भनेर बुवाले भन्नु भाको, म मख्ख पर्या'थे काठ्मन्डु जान पाइने भयो भनेर। त्यति बेला फेसन आ'थ्यो एस.एल.सी जाच दे'पछि कम्पुटर र अङ्रेजी भाषा सिक्ने। तर खै किन हो त्यो पूरा हुन पाएन। एस.एल.सी दिए पछि रिजल्ट ननिस्किदा सम्म घरमा गोबर ग्यास पलान्ट बनाइयो, बाटो पारीको ३ कठ्ठा नयाँ किनेको खेतमा बेमौसमी मकै लगाइयो, धेरै जसो समय त्यहि मकै खेती मै बित्यो।  त्यति बेला बना'को गोबर ग्यासले अहिले सम्म पनि काम गरि रा'छ। रिजल्ट निस्के पछि भने काठ्मान्डु जाने पक्का जस्तै भयो, त्यो पनि नम्बर को कारणले। पहिलो डिभिजन आयो भने साईन्स पड्नु पर्छ भन्थे। त्यो पढ्न लाई अन्त जान भन्दा काठ्मन्डु नै ठीक पर्थ्यो धेरै कारणले। असार तिरै होला बुवाको पछि लागेर नाइट् बस चढेर काठ्मान्डु हिंडेको थिए।  

A Virus Walks Into A Bar:Science Comedy

When a virus walks into a bar, what would the bartender do? On the other way: you are a bartender and a 'neutrino' enters the bar and says 'hi' to you. There are very few science comedy videos and professionals in the market. As scientists are celebrating this year as International Year of Chemistry (IYC 2011), there are many more stuffs coming out about chemistry and science. Watch this video, the comedian talks something on science.

Second Time in Vedauwoo Rocks: Didn't climb the rocks this time

This time the visit to Vedauwoo rocks was for ACS (american chemical society)'s picnic organized by its local committee. Most of the participants were chemistry faculties from UW, from local community college and chemistry graduate students. 

Vedauwoo Rock inside Medicine Bow forest

These rocks are famous for rock climbing

SLC रिजल्टको सम्झनामा

सधैं जस्तै यस्पाली पनि एस.एल.सी को रिजल्ट निस्क्यो। नेपालको शैक्षिक क्षेत्रमा फलामे ढोका मानिने यो परिक्षालाई एउटा ब्यक्तिको जीवन मरणको बिषय बनाइन्छ । प्रत्यक बर्ष आउने SLC को रिजल्टले १४ बर्ष अघि मैले देको SLC को रिजल्ट सम्झाइदिन्छ । बितेका बर्षमा धेरै परिवर्तन आइसकेको छ । यसपालीको रिजल्ट्मा ६४.३१% पास भएछन् । मेरो पालोको तुलनमा त धेरै नै राम्रो हो । तर पनि बाँकी एक तिहाई किन फेल हुन्छन् यसको खोजिनिती गर्नु आवश्यक नै होला ।

मैले पढेको स्कुल , अहिले देखिएका भवनहरु त्यति बेला थिएनन. 

५३ सालको असार (एकजना साथीले जेठको अन्तीम तिर भन्नु भयो) महिना थियो हाम्रो रिजल्ट निस्केको । दिन चाहि याद भएन । अहिले जस्तो इन्टर्नेटको चल्ती थेन, न त अरु संचारका माध्यम् नै थिय । रेडियो नेपालले रिजल्ट प्रकाशित भयो भन्थ्यो अनि गोरखापत्रमा नम्बर आउथ्यो पास् हुनेहरुको । गोरखापत्रसम्म पहुच हुनेले न हो आफै हेर्ने । नत्र कति दिन पछि अरुले भन्दे पछि थाहा हुन्थ्यो । हाम्रो गाउमा त्यो पत्रिका पनि न आउने । अझ सिदै भन्ने हो भने नियमित ग्राहक कोहि पनि थिएनन । गोरखापत्र पनि बेलुकी तिर आइपुग्थ्यो नत्र अर्को दिन् । रिजल्ट निस्केको दिन त पास् भैयो कि फेल थाहा नै भएन । अर्को दिन लालमटिया स्कुलमा गोरखापत्र आयो रे भन्ने सुनियो । अनी सुरेन्द्र र म साइकल चडेर लालमटिया तिर लागिम । मौरिघाट्बाट लालमटिया ४ किमी को बाटो हो । तर त्यहाँ पुग्दा केही मेसो परेन । अति नै रिजल्ट हेर्ने हुटहुटी भाको भए त लमही बजारमा गएर पनि हेर्न सकिन्थ्यो । ५ रुप्पे तिर्यो भने एउटा नम्बर हेर्दिन्थे तेतिबेला । त्यो पनि गरियन । पास त हुन्छु नै भन्ने लाग्थ्यो । टेस्टको नतिजा अनुसार त फस्ट डिभिजन आउछ जस्तो लाग्थ्यो । दोस्रो दिनको साझ तिर हल्ला आउन थाले । फलानो स्कुलबाट यति जना, ढिस्कनो स्कुलबाट उती जना पास् भए भनेर । हाम्रो स्कुलबाट लगभग ३५% पास् भैतिम कि जस्तो लाग्छ अहिले सम्झिदा ।

हामी मौरिघाट स्कुलको SLC दिने तेस्रो ब्याच । पहिलो ब्याचमा सन्तोषजनक नै पास् भा'थे (त्यस्तै एक तिहाइ) । यद्दपी पहिलो डिभिजन्मा कोही पनि थेनन् । दोस्रोमा १ की २ जना अनी बाँकी सबै तेस्रो डिभिजन्मा। अनी एसएलसी दिने दोस्रो ब्याचको रिजल्ट त सुन्य । हाम्रोभन्दा अघिको नतिजा त्यस्तो थियो । त्यसैले पनी हाम्रो नतिजा महत्वपुर्ण थियो स्कुलको निरनतर्ताको लागि । दाङ-देउखुरीको मौरिघाटमा रहेको मेरो स्कुलको नाम हो "श्री माद्यामिक बिद्यालय मौरिघाट"। हाम्रो गा बि स- लालमटिया, मा यौटा पुरानो स्कुल थियो अनी हाम्रो स्कुल भर्खरको नया । गाउलेहरुले ठुलो मिहिनेत गरेर हाइ-स्कुल बनाएका । स्कुलको समस्या र पढाईको बारेमा कुनै सन्दर्भमा कुरा गरौला। अहीले एस.एल.सी नतिजा तर्फ नै लागम है त।

उच्च माध्यमिक तहमा प्रयोगात्मक कक्षा: Practical Classes in Higher Secondary Level Education in Nepal

(केहि बर्ष यता प्लस टु क्याम्पस धमाधम खुलेको खुलेइ छन। बड्दो बिध्यार्थीको चापलाई हेर्दा यो राम्रै हो। तर तिनको गुणस्तरको चेक जाच कसैले गरेको पाइदैन। अधिकान्सको ध्यय ब्यापार नै हो। खास गरि बिज्ञान बिषयको लागी चाहिने laboratory र तिनमा हुने प्रयोगात्मक कक्षाको बारेमा 2006 मा अन्नपुर्ण पोस्टमा यौटा लेख छापेको थिय। आफ्नै अनुभव र देखे जानेको कुरा। त्यसै लेख लाई यहाहरु माझ राखेको छु। भर्खर SLC सकियको, प्लस टु हरु बिध्यार्थी तान्नलाई अब मरेर लाग्छन। यसै मेसोमा यो लेख सान्दर्भिक होला भन्ने लाग्छ। -Naya Laure)

    विद्यार्थीले व्यवहारिक र जीवनपयोगी, प्रयोगात्मक शिक्षा पाउनु पर्छ भन्ने सन्दर्भमा नेपालमा पनि लामो समयदेखि बहस चलिराखेको छ र यसै विषयलाई लिएर विभिन्न पक्षहरुबाट विभिन्न किसिमका आन्दोलन पनि हुँदै आएका छन् । सैद्धान्तिक रुपमा सिकेको ज्ञानलाई व्यवहारिक जीवनमा र प्रयोगात्मक रुपमा अध्ययन गर्ने मौका पाएमा मात्र त्यो सिकाई दीर्घकालिन र सार्थक हुन्छ । इन्जिनियरिङ्ग, चिकिक्साशास्त्र, कृषिसहित केहीमा बाहेक अन्य क्षेत्रमा पुरा रुपमा सैद्धान्तिक ज्ञानलाई व्यवहारमा लागू गरिएको अथवा प्रयोग गरी हेरिएको निकै कम पाईन्छ । उच्च माध्यमिक तहमा तीनवटा संकायमा पढाइ भइराखेको छ । मानविकी र वाणिज्यको अहिले कुरा नगरौं । विज्ञान संकायको विषयहरुमा २५ प्रतिशत प्रयोगात्मक पाठ्क्रम र सोही अनुसारको कक्षा निर्धारण गरिएको छ । यसबाट केही मात्रामा भएपनि विज्ञानलाई प्रयोगबाट सिक्ने लक्ष्य राखिएको छ । तर उक्त लक्ष्यको सानो अंश पनि विद्यार्थीहरुले सिक्न नसकेको कुरा प्रष्ट पनि छ । देश द्वन्दले पिल्सिएको अहिलेको समयमा काठमाण्डौ केन्द्रित शैक्षिक व्यवसाय र व्यापार अन्यभन्दा सुरक्षित मानिएको छ । यसमा हुने गलत क्रियाकलापतिर कसैको ध्यान पुग्न सकेको छैन ।

World change starts with educated children

There are millions of children who do not go to school because they can't afford tuition fee, study materials and school is far away from their home. In many cases, they have to help their parents in work and collect evening food, take care of younger siblings etc. If they can't get enough food then how can they think to go to school. This is very sad part of poor countries like Nepal. And, this is more true for girls. I feel very lucky and fortunate because I was able to go school and now I go to world class University. I feel very and very bad when I see kids in my neighborhood who don't go to school due to various reasons. Many of my childhood friends didn't attend school or dropped at 3rd or 4th grade. This is the reality of our society, our village. This situation have changed to some extent but still there are many with the same situation. To be exact: there are over 115 million children of primary-school age who are not enrolled in school, 30% of rural children of developing countries are not enrolled in school, of the 770 million adults in the world who can not read or write-two third are women.

When I started school, I didn't know the exact benefit of going school, doing homework and taking exams. Parents and relatives used to say "go school, study good then you will become a BIG man".  But after reaching to higher grades, I knew the importance of education and how education can change the life of people and society. I was able to go to school because my father knew the importance of education and he helped financially as well. I always used to thing about other ones who could not afford tuition of the school, even though it was minimal amount. I haven't helped noticeably anyone for his/her education. May be I am still not in that position. There is one great guy named John Wood, who is helping thousands of kids.

Good Resource for Chemistry Teachers and Students

The link given here has great videos that teach you some fundamental aspects of chemistry. It is free. Its a World of Chemistry. It is appropriate for students taking high school or college chemistry, from introductory to advanced levels, and is easily applicable to different teaching approaches. It includes physics and Earth science components, and is also valuable for teachers seeking to review the subject matter. There is a collection of 26 videos on different topics related to chemistry.

http://www.learner.org/resources/series61.html?pop=yes&vodid=799734&pid=800#