काठमाडौंको प्रदूषित वायु कतिन्जेल रहने: Polluted Kathmandu

परिचय

काठमाडौको वायु प्रदूषण बारे कमै मानिस अनभिज्ञ होलान् । विहान सुकिला लुगा लगाएर काममा निस्केको मानिस बेलुका घर फर्कंदा उसको लुगा कालो न कालो हुन्छ । सुखयाममा पानीको हाहाकार भएको काठमाडौका बासिन्दालाई अर्को कामको चाप थपिन्छ भने मानसिक रुपमा टाउको भारी हुनु, काम गर्न मन नलाग्ने, नाकमा कालो फोहर संकलन हुने लगायतका शारीरिक समस्याहरू देखिन्छ । अझ ट्राफिक जाम भएको अवस्थामा रिङ्गटा लाग्ने र वाकवाकी पनि लाग्दछ । यो काठमाडौबासीको लागि आम समस्या बनेको छ । मानिसले बाच्नको लागि आवश्यक पर्ने प्राणवायु (Oxygen) को स्रोत नै खुल्ला वायुमण्डल हो । तर काठमाडौंको वायुमण्डल दिन प्रति दिन प्रदूषित हुदै गइरहेको छ । शुद्ध वायुमा प्राणवायु लगायत अन्य ग्यासको निश्चित अनुपात वा परिणाममा हुन जरुरी पर्दछ । वायुमण्डलको  उक्त समानुपातिक संरचना खलवलिएको छ अर्थात् आज काठमाडौको वायु प्रदूषित छ भनी प्रमाणित गराउन कुनै विशेषज्ञले अनुसन्धान गर्न जरुरी छैन । सामान्य मानिसले पनि श्वास लिएको अनुभवको आधारमा सजिलैसग भन्न सक्दछ । यसको प्रत्यक्ष्प्रमाण उपत्यका बाहिरबाट आउने मानिसहरु शहरको भित्री भागमा एक दिनमात्र घुम्यो भने उ तत्काल बिरामी परिहाल्छ ।  

काठमाडौंको वायु प्रदूषण हुन थालेको धेरै वर्ष भएको छैन । सन् १९९३ मा एन्फोले गरेको अध्ययनमा पुतलीसडकमा PM10 को मात्रा ९२ माइक्रोग्रँम प्रति घनमिटर पाइएको थियो तर दश वर्षपछि उक्त कणको मात्रा २६० माइक्रोग्रँम प्रति घनमीटरको हाराहारीमा पुगेको छ । यसले वायु प्रदुषणको स्पष्ट चित्रण गर्दछ । काठमाडौ उपत्यकामा वायु प्रदूषणको प्रमुख स्रोतहरू ईंट्टा भट्टा, सवारी साधन, अन्य साना कल–कारखानाहरु मानिन्छ्न। हाल इटा भट्टामा वायु प्रदूषण कम गराउने आधुनिक प्रविधि जडान भएका वायु प्रदूषणमा यसको भूमिका कम भएको छ । वर्तमान अवस्थामा डिजेल तथा पेट्रोल गाडीहरु नै काठमाडौंको वायु प्रदूषित पार्ने प्रमुख स्रोत मानिन्छ ।

भविस्यको पानीको तनाब

काठमाडौंमा दशकौ देखिको पानीको समस्या समाधान हुने कुनै लक्षण देखिएको छैन। कुनै ठाउमा एक दिन बिराएर धारोमा पानी आउछ त कुनै ठाउमा एक हप्तामा एक पटक मात्रै। पिउन र खाना पकाउन मात्रै भएपनी पानी पायो भने भाग्यमानी मान्छन काठमाडौं बासी आफुलाई। नुहाउने, लुगा धुने र अन्य कामको लागी त कुरै छैन। कतिपयले यस्तै तरिकाले दैनिकी चलाऊन थाले भने कतिले अझै पनि मेलम्चीको आशा मार्न छोडेका छैनन। पानी आउने दिन घरका धारामा बाल्टिन र गाग्रीका लाइन लाग्छन, अघिल्लो दिन देखी नै। अनि फलानाले दुई बाल्टि मलाई एक मात्रै भनेर भनाभन, बेला बेलामा पिटा पिट अनी तेती गर्दा गर्दै पानी सुकी सक्छ। करीब दश बर्ष अघी नयबजार म्हेपी बस्दा सुख्खा मौसममा पल्लो कोठामा बस्ने म्याडमले बिहानै चार बजे ल भाई उठ्नुस पानी लिन जान ढिलो भयो भनेर उठ्नु अनी बिष्णुमती पुलको छेउमा रहेको सार्बजनीक धारमा लाइन बस्नु एक किसिमले बानी नै परेको थियो। पढ्न बसेको केटोलाई कती डिस्टर्ब भयो तेसको लेखा जोखा नै छैन। के कुरा गराई भयो र। कुरो गर्यो कुरै को दुख्ख। एक त पानी आउदैन आएको पानी पनि फोहर, अशुध्ध। त्यसैले त खाने पानी हो नत्र त पिउने पानी हुन्थ्यो नि भनेर ठट्टा गर्ने मसला मिलेको छ। कति दुख्ख पाईयो साध्य छैन। अस्ती पटक नेपाल गएर फर्किदा हैजाका किटाणु पनि सङै पछि लागेर आएछन। यता खैरेलाई हैरान। सेन्टर फर डिजिज कन्ट्रोल देखी विस्व स्वास्थ सङठन सम्म। (click here for more and here)

पानीको समस्या नेपालमा मात्रै नभएर सन्सार भरि नै छ। कतै बढी अनि कतै कम मात्रै। कतिले अहिले देखीनै समस्या झेलिरहेका छन भने कतिले केहि समय पछि झेल्ने छन। हामीले देखेका र प्रत्यक्ष अप्रत्क्ष रुपमा भोगेका युध्द तेल को लागी भए भने अब हुने युद्धहरु पानीको लागी हुने भविश्यबाणी हुने गरेका छन। सन् १९९५ मै बिश्व ब्यांकका उपाध्यक्षले आउदो शताब्दीमा युद्धहरु पानीको लागी हुन्छन् भनेर दाबी गर्दा तहल्का मच्चियको थियो। पानीको समस्या सदियौ देखि रहदै आयपनि अहिले सम्म त्त्यसकै लागि लडाई भएको निकै कम ईतिहासमा पाइन्छ। आज भन्दा करिब ४५०० बर्ष पहिले टिग्रिस नदिको लागि लगाश र उम्मा सहर बिच भएको बाहेक। हाम्रै छिमेकी भारतले उसलाई हुने पानीको हाहाकारको समाधानको लागी बिशाल नदी जडान योजना अघि बढाउदै छ। त्यसको लागी उसले नेपालका नदी नाला माथि नजर लगाएको त सबैलाई थाहा नै छ।

बड्दो जनसंख्याको कारणले बिकसित भन्दा बिकासशील देशहरुमा प्रति ब्यक्ती पानीको मात्रा निकै घटेको UN को प्रतिबेदन ले देखाएको छ। प्रति ब्यक्ती पानीको उपलब्धता सन् १९५० देखी अहिले सम्म बिकसित मुलुकमा ४०% र बिकासशील मुलुकमा ८०% ले घटेको छ। अनि मौसम परिवर्तन र बिश्वब्यापी तापक्रम ब्रिधीको कारणले पानीका मुहानहरु सुख्खा हुदै गैरहेका छन। बैज्ञानिकहरुले गरेको एक् projection ले देखाए अनुसार सन् २०२० सम्म अधिकांस मुलुकहरु पानीको कारणले उच्च तनाबमा हुने छन। त्यसमा नेपाल पनि अछुतो रहने छैन। भलै बिश्वको दोश्रो धनी देश-पानीको लागि किन नहोस। जसको अर्थ हुन्छ एक लाख लिटर पानी प्रति ब्यक्ति प्रति बर्ष मात्र उपलब्ध हुनेछ। अनि सन् २०५० र २०७० सम्म पुग्दा नेपालको पानी तनब त्यति नबढे पनि धेरै मुलुकहरु अत्यन्त तनाबको स्थितिमा हुनेछन। परिआएका समस्या समधान गर्दै आएका मानिसले यो समस्या लाई कसरि समाधान गर्ने हुन।

माथीको तस्बिरले सन् २०२० मा पानी तनाब बिश्वमा कस्तो हुनेछ भनेर देखाएको छ। (Photo from BBC.com)

OSU Prof selected to head NOAA

Jane Lubchenco, OSU (Oregon State University) Profesor of Marine biology has been selected to head of NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration) by President-elect Obama. She would become the first woman to hold that position and second Prof. of OSU if confirmed by the Senate. She is an internationally-known environmental scientist, ecologist and former president of the American Association for the Advancement of Science. She has advised the president and Congress on scientific matters. Barack Obama hopes that she will provide passionate and dedicated leadership to NOAA. In her more than three decades of teaching and research period she has worked on various interactions between humans and the environment including biodiversity, climate change, sustainability science, ecosystem services, marine reserves and coastal marine ecosystems.

Her selection suggests that the President-elect's administration sees scientists playing direct roles in the development of any further policies on key environmental issues. Hoping to get back America as a leader in Science and Technology.

To know about Jane, visit her website here.

Asian brown cloud danger

The regional haze, known as atmospheric brown clouds, contributes to glacial melting, reduces sunlight, and helps create extreme weather conditions that impact agricultural production, according to the report commissioned by the U.N. Environment Program.

Caused by the burning of fossil fuels, wood and plants, the brown clouds also play a significant role in exacerbating the effects of greenhouse gases in warming up the earth's atmosphere.

more on ABC here.

CO2 from Ocean adds to Global Warming

Global warming and its effect climate change are challanges of 21st century. There is no dought that globe is warming because of natural process and because of human activities like carbon dioxide emmisions. And till date most of the scientists believe that anthropogenic emmisions are most likely the major source that is increasing the rate of warming and are trying to cut emmissions so that we could mitigate warming and make this globe safe for new generation. But new study shows that CO2 from Ocean (natural sourses) is also adding warming. General beliefe is that ocean absorbs atmospheric carbon dioxide.

Professor from Oregon State University Ed Brooks with other scientists by analyzing frozen blocks of ice ranging from 90,000 years prior is able to view in retrospect what our earth may have been like before human kind inhabited.

.

He said "humans are still the culprit when it comes to the current glbobal warming circumstance but we have to consider the role of ocean in the future because oceans are also adding CO2 into the atmosphere."

You want to read more? click here.